Adembenemende traagheid en de zwaarte in eeuwen in golvend steen uitgedrukt. Zo ongeveer herinner ik me de Aya Sofia in Istanbul. De lome golving van de stenen platen op de gaanderijen vormen een beeld dat vaak bij me terugkomt, zonder dat ik precies weet wat het betekent. Ik heb ook een paar kurkeiken in Portugal, een dijk in Waterland en een bremstruik op Kintyre die hetzelfde doen: hardnekkig verschijnen voor je geestesoog wanneer je bent gaan liggen om te slapen.

De grote vroeg-middeleeuwse kathedraal die later moskee werd representeert meer dan welk ander oud gebouw ook de last van de geschiedenis. Alles is ouderdom aan dit gebouw, ervaring, belevenis, het mastodont zucht echt onder eeuwen. De lichte golving in de zeer brede gaanderijen op een meter of 6 hoogte laat alleen maar zien dat het hele gebouw een tikje ongelijkmatig ingeklonken is, maar geeft daarmee een soort flegmatisch stromende tijd weer. Het gebouw is tijd geworden. Gestolde tijd. Een gelijksoortige zichtbare vertraging en eeuwomspannende existentie als deze wurgvijg van Les Murray is.

Wurgvijg

Ik verheug me er honderdjarig traag in

dat ik Goegoembah de wurgende vijg ben

uit vogels geboortig om diepten van deze

wespbladige brandboom te begroeien alom

de gesmolten stilte langs zijn sponzige romp

kruislings omklampend en zelfs mijzelf

overwoekerend tot mijn weelderig blad

uitrijst om de zon woudhoog te aanbidden

terwijl mijn schaduw-koelste behoefte een lang

verlangde verdieping bereikt die mijn hout

omzet in wortelkristallen en ik me voltooi

op machtige schragen alleen verheven

in worstelomarming zonder resten van rot

tot het rijpende regendak ben ik één.

(Les Murray, vertaling Maarten Elzinga)

Volgende week ga ik kijken of de Hagia Sophia dezelfde indruk van steengeworden mensengeschiedenis toont. De viscositeit van eeuwen. Of er iets aan die indruk veranderd is en of dat dan in mij besloten ligt. En of Istanbul verder nog de  Pamuk-achtige melancholie te bieden heeft of dat juist dat het laatste decennium ook sterk veranderd is.

 Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot, zit in de redactieraad van Tirade.

Een suggestie van Jules Renard in zijn dagboek is een boek te schrijven met waarvan hij houdt zodat er een portret ontstaat op basis van zijn voorkeuren. De wereld zoals je die wilt. En de contouren van de wereld die je minder bevalt. Maandag beviel me een uurlang Erik Verlinde die uitlegt wat zwarte gaten en wat donkere energie en materie is, bij Science & Cocktails in Paradiso. Minder beviel me dat deze lezing in het ouderwets steenkolen Engels gehouden werd voor een voornamelijk Nederlandstalig publiek, en dat het na een uur al klaar moest zijn en dan men toen bijna opgelucht aan de cocktails ging. Dinsdag at ik in de vegan junkfoodbar een echte hamburger waar geen beest voor geleden had, met druipende kaas erover waar geen melk aan te pas kwam. Nep maar lekker is een aantrekkelijke optie. In 2007 at ik bovenop een Chinese berg in een boeddhistisch klooster  een paar dagen allerhande soorten vlees en vis, kunstig nagemaakt van onduidelijke maar smakelijke ingrediënten waaraan evenmin een beest te pas was gekomen.

Woensdagavond in de Rode Hoed lazen dichters die inzonden voor de Turingwedstrijd voor, misschien wel voor het eerst voor publiek er zaten geweldige zinswendingen bij, geestige gedichten en oprechte pogingen de wereld te veranderen. Mijn gewoonte in beleefdheid terug te schieten in gezelschap maakt me een stugge gesprekspartner die bovendien vermoedelijk zichtbaar verlangt naar papier boven gesprek, naar donkere luchten boven kunstlicht en naar stilte boven geroezemoes.

Ik houd ervan heel langzaam te koken zodat ik al bijna aan het werk moet om vanavond om 19 uur een cassoulet au confit de canard op tafel te hebben. De eenden die gekonfijt eindigen vlogen een jaar geleden rond in de Dordogne, zeg in Saint-Avit-Sénieur.

In Outline doet Rachel Cusk het net anders: ze schrijft een portret van zichzelf, de contouren van haar bestaan worden zichtbaar door de weerslag van gesprekken met anderen, geweldige gesprekken in hun geloofwaardige afwisseling en relatieve alledaagsheid al is de manier waarop ze opgeschreven zijn en met name hun arrangement heel kunstig en veelbetekenend.

Ik houd van een goede verkoper en de mogelijkheid toch nee te zeggen tegen zijn product. Ik houd van een afwisseling van gesprekken die heel persoonlijk is, die niemand dan jij meemaakt en zo betekenis aan je dagen geeft en de rust waarin je daarover na kunt denken en nakauwen op toevallige bijzinnen die toen niets betekenden, poëzie in conversatie.

 Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot, zit in de redactieraad van Tirade.

De presentatie van Roberta Petzoldts debuutbundel Vruchtwatervuurlinie in Dok eerder in januari en de première van van ‘Zwervershart’ in de Roode Bioscoop gisteren hadden gemeen dat op geweldige Amsterdamse locaties voor een groot publiek voluit de poëzie gevierd werd. En dat ik, hoewel ik de twintiger jaren in Berlijn en Petersburg van bijvoorbeeld Paul van Ostaijen en Daniil Charms niet meemaakte,  toch voelen kon.

In ‘Zwervershart‘ hebben Felix Srategier, Marko Bonarius en Saskia Meijs gedichten gearrangeerd op muziek; contrabas, altviool, cello (Eilidh Martin), het New Flint Poetry Orchestra. Prachtig werk van Boris Ryzhy, Gerrit Achterberg en Ed. Hoornik en  Paul van Ostaijen en Hugo Claus, Carlos Drummond de Andrade, Ingrid Jonker en Antjie Krog,  W.B. Yeats  en Bertolt Brecht. Muziek helpt poëzie soms en hier werkt dat goed.  Om de sfeer van authenticiteit kracht bij te zetten verscheen Antjie Krog na afloop op het podium. Een waardige start van de poëzieweek. Het prachtigst was overigens een instrumentaal stuk, Lo Eterno een uitgeschreven improvisatie van drie musici op een Spaans volksliedje, huiveringwekkend wat poëzie kan doen, maar nu in muziek: direct in het hart aansprekend.

Zoals Joseph Brodsky dat kan, zonder poespas geweldig. Een dichter overigens die in dit palet nog wel thuis zou kunnen horen, hier in vertaling van Peter Zeeman en Kees Verheul het begin van

‘WIEGELIED VAN CAPE COD

voor A. B.

De oostelijke punt van het Imperium zinkt weg in de nacht. Cicaden
verstommen in het gras van gazons. Klassieke citaten
op frontons worden onleesbaar. Het kruis op een spitse toren
donkert onverschillig, net als de fles die nog op tafel staat.
Vanuit een geparkeerde politieauto in de straat
strelen de toetsen van Ray Charles je oren.

Een krab kruipt vanuit de diepe oceaan naar een leeg stuk strand,
graaft zich in in het met klodders zee(p)sop bedekte natte zand
om af te koelen en slaapt in. De klok op een stenen toren stemt
z’n scharende wijzers. Zweet blijft je van het voorhoofd lopen.
De lantaarns aan het eind van de straat zijn als de knopen
van je openhangende overhemd.’

Het is direct, zintuigelijk, beeldrijk en heeft de ongelofelijke kwaliteit je toe te halen naar waar het geschreven werd.

Of dat bij Brodsky nu Sint Petersburg, Florence, Venetië of Cape Cod is. Je bent daar. Brodsky maakt de wereld groot, zoals ook de voorstelling ‘Zwerverhart’  of Roberta Petzoldts debuutbundel dat doen.  Van Los Angeles naar Berlijn, naar Cape Cod naar Petersburg.

Goede poëzie is reizen zonder vliegschaamte.

 Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot, zit in de redactieraad van Tirade.