Het begrip ‘land locked’ grijpt een mens eenvoudig naar de keel. Hoe groter een land hoe benauwender de landmassa’s voor wie van de zee houdt. Er zijn 49 landen in de wereld waarvoor geldt dat ze volledig door land omsloten zijn. The Democratic Republic of the Congo (DRC) is er net niet een van, zoals dit plaatje toont, het is alsof het land met een rietje de uitweg heeft gevonden, een begrijpelijke noodzakelijke uitweg uit het opgesloten zijn.
In het Museum of Modern Art in New York is nu een retrospectief te zien van de werken van Bodys Isek Kingelez (1948-2015), een kunstenaar uit DRC die een aantal aantrekkelijke kenmerken van de aansprekende kunstenaar in zich verenigt.
Kingelez maakt maquettes van niet-bestaande gebouwen, soms samengevoegd tot niet-bestaande steden of stadsdelen. Het zijn kleurrijke en fantastische werken die met grote precisie en vakmanschap en materiaalbeheersing worden uitgevoerd. Kingelez zocht een uitweg uit het omringd zijn door grauwe gebouwen en de niet erg aansprekende realiteit van Belgisch Congo en Zaïre ten tijde van Mobutu. Kingelez is dus het voorbeeld van de kunstenaar die een betere wereld droomt. In een film in het museum zegt hij erover dat het de opdracht van de kunstenaar is de dromen die hij heeft uit zijn hoofd en onzichtbaar voor anderen op tafel en zichtbaar voor iedereen te krijgen. Dat is hem goed gelukt.
De maquette is zo de oervorm van kunst en van hoop, zo zou het kunnen zijn. Ze zijn ook vrolijk makend, bontgekleurd, art-decoesk soms, en… hysterisch opgewekt bijna. Swingend ook.
Congo was ooit de achtertuin van koning Leopold van België en heeft een keiharde koloniale geschiedenis waar David van Reybroeck over geschreven heeft, maar ook Joseph Conrad in zijn Heart of Darkness. Kingelez is misschien nog niet helemaal een post-koloniaal kunstenaar wanneer hij beweert dat hij de Belgen dankbaar is omdat zij hem hebben geleerd een ‘gentleman’ te willen zijn. Want vreemd genoeg klonk dit uit zijn mond niet ironisch.
Kingelez vond een uitweg uit de grauwheid van zijn omstandigheden zoals zijn land een uitweg leek te zoeken uit die landmassa van dat insluitend continent en met een paar kilometer kust toch aan de zee grenst. Kingelez maquettes vormen een machtig voorbeeld van perfect uitgevoerde droomkunst, de droom van de wereld mooier te maken.
Ik kon niet voetballen als kind – ik kan het nog steeds niet – en mijn oplossing voor dit sociaal dodelijke gebrek was een truc die ik op veel terreinen toepaste: om de pijn van falen uit de weg te gaan besloot ik het spel stom te vinden.
