Ik heb inmiddels 11 duizend woorden geschreven aan een nieuwe roman en dat is gezien het decor van de roman (Carnaval) een mijlpaal. Zoals ik hier eerder al meldde zal ik nog zeker twee jaar een de roman moeten werken en deze tekst rammelt aan alle kanten, toch is dit een redelijk aantal woorden, als je je bedenkt dat ik pas sinds mijn terugkeer van mijn vakantie, eind juli, aan het schrijven ben en ik afgelopen week niks gedaan heb. Voor en tijdens mijn vakantie heb ik veel nagedacht over het verhaal, over hoe dit verhaal bij de karakters moet passen, wie die karakters zijn en wat de setting moet worden.

Binnenvaartschipper als beroep voor de hoofdpersoon en Carnaval als locatie, meldde ik hier vorige week. Die twee wil ik verenigen. Wat ik – ook in verband met het verhaal – nodig heb is een verteller die afstand heeft en toch verbonden is met de hoofdpersoon, die niet alwetend is maar terplekke van alles te horen krijgt, die graag praat, die voor een microfoon komt waar een van de andere personages een aanzet kan geven tot de ontknoping… want die ontknoping had ik in elkaar gezet.

Een spreekstalmeester is ideaal. Hij hoeft alleen op zondagavond en op maandagmiddag de muziek op het podium aan elkaar te kletsen en hij moet de hoofdpersoon zo ver krijgen dat hij… Daar kan ik helaas niks over zeggen, om dezelfde redenen die ik eerder genoemd heb.

Voor een schrijver is angst zowel een drijfveer als een reden je te verstoppen. Op dit weblog schrijven over een roman, die volgend jaar zeker nog niet zal verschijnen en het jaar daarop misschien ook wel niet – het wordt waarschijnlijk wel 2012 – dat is moeilijk. Tegen de tijd dat de roman verschijnt zal er vrijwel niemand te vinden zijn dit zich dit stuk kan herinneren. Ik zelf zal het waarschijnlijk niet eens meer weten.

Dus die hoofdpersoon kan heel goed alsnog een vrachtwagenchauffeur worden, of een schrijver (zeer zware twijfels) of een houtbewerker. De kans daarop wordt wel steeds kleiner. De kans dat de hoofdpersoon hoogleraar klassieke talen wordt was al heel klein.

Het perspectief van deze spreekstalmeester spreekt me in ieder geval erg aan, en de afgelopen drie weken is gebleken dat ik er aardig mee uit de voeten kan. En dat zeg ik voordat iemand ook nog maar een letter in deze roman gelezen heeft. Eerst leg ik deze 11 duizend woorden weg en wacht ik een tijdje voor ik het zelf weer lees. Misschien is het werkelijk iets. Misschien schrik ik me een ongeluk en gooi ik alles weg.

Jan van Mersbergen

In juni mocht ik Helmert Woudenberg interviewen voor de Lowlands Programmakrant. We hadden een goed gesprek.

Ik ken Helmert – en vandaar dat ik hem bij zijn voornaam noem – uit de tijd dat hij met zijn amateurtheatergroep ieder jaar in het theater kwam spelen waar ik werkte. Dat is zo’n tien jaar geleden. In 2003, toen mijn tweede roman verscheen en ik nog erg schuchter was als het om voorlezen ging, vroeg ik Helmert of hij tijdens de boekpresentatie een stuk uit mijn roman wilde voorlezen, wat hij wilde en deed, en erg mooi deed.

Deze zondag speelt hij op het Lowlands festival zijn voorstelling Waterman, over Hatty Waterman wiens complete familie in de Tweede Wereldoorlog weggevoerd werd naar Auschwitz en zelf achterbleef in Amsterdam, omdat hij niet op de lijst stond. Zo gruwelijk simpel kon dat zijn.

Hatty Waterman leeft nog. Toen Helmert de voorstelling wilde gaan maken zocht hij Waterman op en sprak met hem. Het toeval wilde dat Waterman de overgrootvader van Helmert gekend heeft, die in de oorlogsjaren boer was in de Amsterdamse jodenbuurt en melk verkocht aan de joden. Zijn koeien stonden in de stad op stal en met een schip bracht hij ze naar de Watergraafsmeer om te grazen.

Waterman is een solovoorstelling. Meer dan een stoel, zijn stem en een glas water heeft Helmert Woudenberg niet nodig. Ik heb het programma van Lowlands nog niet zo gedetailleerd bekeken om te weten wat er op zondagmiddag, als Helmert zijn voorstelling speelt in de Juliet, in de omliggende tenten op het programma staat. Ik heb altijd angst dat een mooie, tere en aangrijpende voorstelling weggeblazen wordt door een metalband, een stamp-dj of ander geweld.

Deze voorstelling kan geen geweld gebruiken. Alleen een verteller en een stoel en een glas water. De lading schuilt in het verhaal, in de woorden, en die lading is overrompelend.

Jan van Mersbergen

Ik heb een artikel geschreven over Cormac McCarthy en dat artikel verscheen in Tirade 429 en in dat artikel heb ik het over het vertalen van zijn tweede roman: Outer Dark. Ik ben geen vertaler en het is niet mijn bedoeling deze vertaling ooit uit te willen brengen – dat zal niet verstandig zijn – maar ik heb een begin gemaakt. Dit boek gaat me aan het hart en meer mensen zouden het moeten kunnen lezen, in vertaling, dus.

Het verhaal over de broer en zus die in een afgelegen bos wonen en samen een kind krijgen, deed me denken aan de buitenstaanders die je in Brabant ook tegenkwam, een tijd geleden, en de taal van McCarthy doet me denken aan de taal die je in Brabant nu ook nog wel op kunt pikken: kort en bot en dan opeens, onverwacht bloemrijk.

Hieronder de scène in het begin van de roman waarin de bevalling begint. Ik weet dat het idioot is om als niet-vertaler met een beperkte kennis van het Engels op deze site, waar vertalers een tijd lang de dienst uitmaakten met doordachte stukken over vertalen, met een fragment te komen van een eigen, brakke vertaling, maar ik doe het toch. Commentaren over het missen van een woord of zegswijze of over foutjes of komma’s zal ik lezen en allemaal overnemen. Welkom zijn ze echter niet.

*

Drie dagen nadat de ketellapper langs was geweest kreeg ze een kramp in haar buik. Ze zei: Het doet pijn.

Begint het? zei hij, en vlug stond hij op van het bed waar hij had zitten staren door het ene kleine raampje naar het ondoordringbare dennenbos.

Ik weet het niet, zei ze. Ik denk het.

Hij deed een wens, zachtjes in zichzelf.

Ga jij haar halen?

Hij keek haar aan, keek toen weer weg. Nee, zei hij.

Ze zat voorover in de stoel de kamer in te kijken, met enorme ogen in haar smalle gezicht. Je zei dat je haar zou halen als het zover was.

Heb ik nooit gezegd, zei hij. Ik zei misschien.

Ga haar halen, zei ze. Je moet haar gaan halen.

Kan niet. Ze zal gaan kletsen.

Wie moet ze het zeggen?

Iedereen.

Je kunt haar een dollar geven. Kun je haar geen dollar geven om het niet te zeggen, zodat ze niks zegt.

Nee. Trouwens, ze is niks anders dan een ouwe behekste paardenegerin.

Ze is heel vaak vroedvrouw geweest. Je zei zelf dat ze een vroedvrouw was die baby’s kan halen.

Dat zei zij. Ik niet.

Hij hoorde haar huilen. Een laag borrelend geluid, ze schommelde van voor naar achter. Na een tijdje zei ze: Ik ken nog een ander. Ga je haar halen?

Nee.

*

Waarschijnlijk kan alleen het toekennen van de Nobelprijs voor de Literatuur aan McCarthy er voor zorgen dat de Arbeiderspers het in vertaling uit zal geven. Ook daarover heb ik het in Tirade 429. Ik hoop het, en ik hoop dat de Arbeiderspers een drukkerij vindt waar ze betere lijm gebruiken dan de boekenmakers die ze bij vorige uitgaven van McCarthy ingehuurd hebben. Ook daarop blijf ik terug komen.

Outer Dark is een prachtig boek. Mochten er vertalers zijn met suggesties voor een Nederlandse titel, die hoor ik wel graag. Dan kan ik kijken of die titel bij het verhaal past, zodat een ernstige vertaalfout zoals bij Cormac McCarthy’s The crossing voorkomen kan worden, en dan heb ik het niet over kleine slordigheden of tikfouten. Dat boek speelt op de grens van Texas en Mexico en is vertaald als De kruising. In de nieuwe uitgave van de complete trilogie is dit veranderd in De grens.

Jan van Mersbergen