Bij nader inzien

De roman Bij nader inzien, voor het eerst verschenen in 1963, is de fascinerende beschrijving van een groep studenten Nederlands in Amsterdam tussen 1946 en 1953. Met een grote rijkdom aan onvergetelijke details weet J.J. Voskuil de typisch na-oorlogse atmosfeer van het studentenleven uit die tijd op te roepen. Vooral via de talloze op studentenkamers gevoerde discussies, waarin de literatuur een belangrijke rol speelt, raakt de lezer heel geleidelijk bekend met de persoonlijkheid en de opvattingen van elk van de personages: de studenten voelen verwantschap met het gedachtegoed dat het tijdschrift Forum in de jaren ’30 uitdroeg: het denken in ‘vriend en vijand’, de nadruk op intelligentie en de afkeer van wetenschap.
Maarten Koning, alter-ego van de schrijver, leert zichzelf bij stukjes en beetjes kennen, door te letten op hoe hij reageert op verschillende situaties, alleen, of met anderen. Een centrale vraag voor hem, en daarom ook in de roman, is die naar de betekenis van vriendschap. Maarten Koning moet uiteindelijk ervaren dat vriendschap bij nader inzien niets te betekenen heeft. Drieëndertig jaar na de verschijning van deze debuutroman verscheen het eerste deel van Het Bureau, een roman in zeven delen, waarmee Voskuil zijn naam als schrijver definitief vestigde.