‘Straks / ben ik er ook niet meer. Dan / zal het zijn alsof wij drieën / nooit hebben bestaan’, zo dichtte Hanny Michaelis (1922–2007) ooit over haar ouders, die vermoord werden in Sobibor.

In Verst verleden richtte ze een monument op voor haar ouders Alfred en Gonda, twee markante mensen die haar een sprankelende jeugd bezorgden.

Michaelis keerde in gesprekken met Nop Maas terug naar haar vroegste jeugd, haar schooljaren en haar onderduiktijd. Haar wijze van vertellen, die Maas authentiek en levendig heeft weergegeven, is zowel laconiek als ontroerend, en vol van de verfrissende zelfrelativering die we kennen uit haar poëzie.

Na de verschijning van haar oorlogsdagboeken, Lenteloos voorjaar (2016) en De wereld waar ik buiten sta (2017), is de belangstelling voor het werk van Michaelis weer aangewakkerd. Haar Verzamelde gedichten werden onlangs herdrukt en sinds kort draagt zelfs een brug in Amsterdam haar naam.

In deze nieuwe editie van Verst verleden zijn allerlei aanvullingen verwerkt die Michaelis heeft gesuggereerd na de verschijning van de eerste druk in 2002. Bovendien is deze uitgave aangevuld met de brieven die Hanny’s ouders naar haar onderduikadressen stuurden, waaronder de laatste brieven die in Westerbork over de afrastering werden gegooid en vervolgens door een student verder werden geëxpedieerd.

In zijn kritische en satirische romans toont Andrej Platonov de strubbelingen van het leven in de Sovjet-Unie. Met gevoel voor absurdisme beschrijft Tsjevengoer de plotselinge en onontkoombare invoering van het communisme in het gelijknamige dorp.

De bouwput, een verhaal over de collectivisatie van de landbouw, laat zien hoe de boeren hun eigen vee slachten en opeten, en hun boompjes uit de grond trekken om ze niet te hoeven afstaan. Het geeft een waarachtig beeld van de ramp die zich op het Russische platteland in de jaren dertig heeft voltrokken.

Platonovs romans mochten pas eind jaren tachtig in de Sovjet- Unie verschijnen, en ze bezorgden hem postuum internationale bekendheid. Dit deel bevat behalve Tsjevengoer en De bouwput ook Brood en lezen, Dzjan en De gelukkige Moskou.

SPUI25 (Aula) | Singel 411 | Amsterdam | 9 november 2023 | 20.00 uur

Theo Thijssen: schrijver, schoolmeester en socialist

Theo Thijssen (1879–1943) is vooral bekend als schrijver van Kees de jongen (1923), maar Thijssen was zo veel méér. In de nieuwe biografie schetst Peter-Paul de Baar een beeld van Thijssen als mens en literator en toont hij hoe actueel veel van zijn ideeën over onderwijs nog steeds zijn. Ons panel van liefhebbers en deskundigen buigt zich vanavond over de nalatenschap van deze schrijver, schoolmeester en socialist.

Naast Kees de jongen schreef Theo Thijssen klassiekers als Schoolland, De gelukkige klas, Het taaie ongerief en (zijn eigen favoriet) Het grijze kind. En in zijn eigen ogen was en bleef hij vooral onderwijzer. ‘Slechts’ 23 jaar stond hij zelf voor de klas, maar daarna diende hij het onderwijs als bestuurder van de onderwijzersvakbond en socialistisch politicus. Hij wilde dingen uitleggen: een beeld geven van de ‘kinderziel’, de universele angst ‘er niet bij te horen’, de ongelijke kans op ontplooiing, het belang van professionele autonomie van de leerkracht en de waarde van de schoolklas als gemeenschap. Die thema’s weerspiegelden ook zijn eigen levensgeschiedenis: van vroeg vaderloze schoenmakerszoon in de Amsterdamse Jordaan tot Tweede Kamerlid – met alle onzekerheden die zo’n sprong voorwaarts met zich meebrengt.

Op 9 november gaat biograaf Peter-Paul de Baar onder leiding van Mirjam van Hengel in gesprek over deze opvallende literator. Met bijdragen van onder meer Charlotte Remarque en Marjolein Moorman. Kaartjes kunt u bestellen in onze webshop, of door onderaan de pagina op het boekomslag te klikken!

Over de sprekers

Peter-Paul de Baar is historicus en journalist. Van 1989 tot 2018 was hij hoofdredacteur van maandblad Ons Amsterdam. Daarnaast is hij mede-oprichter en bestuurder van het Theo Thijssen Museum in de Amsterdamse Jordaan. Hij is de auteur van Theo Thijssen (1879-1943). Schrijver, schoolmeester, socialist.

Marjolein Moorman is sinds 2018 wethouder in Amsterdam, momenteel met de portefeuilles Onderwijs, Jeugd(zorg) en Armoedebestrijding. Zij is bekend vanwege haar strijd voor kansengelijkheid in het onderwijs, die werd geportretteerd in de documentaireserie Klassen (2021). Vorig jaar verscheen haar boek Rood in Wassenaar. Pleidooi voor een kansrijk leven voor iedereen. Voordat zij in 2010 politiek actief werd voor de PvdA was zij Universitair hoofddocent Politieke Communicatie aan de Universiteit van Amsterdam.

Charlotte Remarque is recensent, essayist en podcastmaker. Haar werk verscheen onder andere in De Groene Amsterdammer, de Volkskrant, en de Nederlandse Boekengids.

Mirjam van Hengel (moderator) publiceerde in 2014 Hoe mooi alles over Leo en Tineke Vroman en in 2018 de biografie van Remco Campert, Een knipperend ogenblik. In 2022 verscheen van haar hand de biografie van Dola de Jong: Dola. Over haar schrijverschap en de hele mikmak. Onlangs stelde Van Hengel de Verzamelde gedichten van Gerrit Kouwenaar samen. Zij schrijft voor verschillende kranten, maakt literaire programma’s en werkte voorheen als redacteur bij uitgeverij Querido en bij uitgeverij Van Oorschot.

Iedere stem in deze roman vertolkt een persoonlijke zoektocht naar vrijheid en geeft een gezicht aan de mensen die een bestaan opbouwen in een land van vreemden. Goudjakhals speelt zich af op de fonkelnieuwe grachten van Amsterdam in de zeventiende eeuw, op de eilanden Aruba en Curaçao, in de kapotgeschoten straten van Beirut en Aleppo, in een vluchtelingenkamp op Lesbos. Aan het woord komen onder anderen Zwarte Sjaan, een Amsterdamse sekswerker van kleur in de tijd van Rembrandt; de weduwe Ma Mercedes, eigenaresse van een rumshop in de Caraïben; Tarek, een Palestijn met een gebroken en gespleten hart; en een Iraanse Koerd met detentienummer meg45, die onder erbarmelijke omstandigheden bevriend raakt met AI-software. Elk van hen laat op persoonlijke wijze zien hoe het is als je wortels en je verblijfplaats niet samenvallen. Goudjakhals belicht politieke en sociale tegenstellingen, het kafkaëske lot van de illegaal en de bootvluchteling, maar vooral de zachte krachten die uiteindelijk zullen overwinnen.

Goudjakhals is een creatieve explosie van literaire zeggingskracht. Julien Ignacio laat, met zijn vrijheid in vorm en stijl, de verschillende vertellingen samensmelten tot een rapsodie: één verhaal met vele kanten, één lied uit vele kelen die, dwars door tijd en ruimte heen, hun gebroken stem laten zingen.

Raymond Carvers wereldfaam berust op tweeënzeventig korte verhalen waarin zelden iets bijzonders gebeurt. Carver beschrijft de gewone wederwaardigheden van gewone mensen in gewoon proza. Zijn grote talent is het naar boven brengen van het bijzondere, het beangstigende en het dramatische en geheimzinnige achter die gewoonheid. In zijn eigen woorden: ‘Het is mogelijk om in een gedicht of verhaal over alledaagse dingen en voorwerpen te schrijven in alledaagse maar dan wel precieze taal en die dingen – een stoel, het gordijn voor een raam, een vork, een steen, de oorbel van een vrouw – een immense, zelfs aangrijpende lading mee te geven.’

De verhalen van Carver vormen het schoolvoorbeeld van het korte verhaal als een slice of life: er is weinig plot, weinig expliciete voorgeschiedenis; hoe het afloopt krijg je ook nooit te lezen, maar de kennismaking met een volstrekt authentiek, onbekend leven, dat in zijn beperktheid toch een volledig beeld geeft, brandt de lezer in de ziel.
Carver-vertaler Sjaak Commandeur selecteerde speciaal voor deze uitgave 200 pagina’s nooit eerder vertaald werk. Een kleine weldaad is de grootste verzameling van Carvers werk die ooit in Nederland verscheen, met onder veel meer de klassiekers Wees alsjeblieft stil, alsjeblieft, Waar we over praten als we over liefde praten en Kathedraal.