Tussen geld en God, Dostojevski voor beginners

Dostojevski was een gelovig mens die altijd geld tekortkwam. Geld en God waren de twee constanten in zijn leven, dat bijna even turbulent was als zijn werk. En bij deze twee kwam nog de liefde. Dostojevski viel op geëmancipeerde vrouwen met een sterk karakter.

Vaak is Dostojevski opgevoerd als half fictionele held in zijn eigen levensverhaal, wat het zicht op wat waarheid en verzonnen is nogal vertroebelt. Een moeilijke jeugd, een tirannieke vader die door zijn eigen boeren zou zijn vermoord, een heks van een eerste vrouw, een mislukte grote liefde, armoede, het zijn allemaal thema’s die op zijn minst enige nuancering behoeven.

Tussen geld en God probeert zich bij de beschrijving van Dostojevski’s leven strikt aan de feiten te houden en alle fictie uit te bannen. Arthur Langeveld schetst een levensecht portret van een van de allergrootste en -origineelste schrijvers uit de wereldliteratuur, wiens oeuvre tot op de dag van vandaag onverminderd actueel is.

Arthur Langeveld (1947) is slavist, schrijver en vertaler. In 1988 promoveerde hij bij Karel van het Reve met het inmiddels beroemde proefschrift Vertalen wat er staat. Langeveld vertaalde onder meer Russische klassiekers van Gogol, Gontsjarov en Dostojevski, en ook recenter werk van Charms en Brodsky. Met zijn vertalingen won hij in 1999 de Aleida Schotprijs en in 2006 de Martinus Nijhoff Vertaalprijs. Hij schreef meerdere boeken over Russische literatuur, waaronder Moderne Russische literatuur en Russische literatuur in kort bestek.

Dostojevski’s De speler en andere romans in nieuwe vertaling

In De speler laat Dostojevski een jongeman ten prooi vallen aan zijn ongecontroleerde gretigheid, in de liefde zowel als in het spel. Deze Aleksej zet eerst zijn zinnen op zijn beminde Polina, die hem vervolgens uitdaagt aan de roulettetafel te gaan spelen. Hij geeft daaraan gehoor, maar is uiteindelijk gedwongen tot een ultieme poging om al zijn verliezen terug te winnen. Hoeveel geluk hij met zijn laatste geld ook heeft, Polina laat zich niet imponeren – en hij blijft achter, rijk misschien, maar zonderling. Of het nu gaat om De speler of Ondergrondse notities, Dostojevski’s voorstelling van eenzelvige figuren, vervreemding en monomanie is altijd onmiskenbaar. Dit deel bevat behalve die twee meesterwerken ook Een bedenkelijke toestand, Winterse aantekeningen over zomerse indrukken, De krokodil en De eeuwige echtgenoot – alle in nieuwe vertaling.

Fjodor Michailovitsj Dostojevski (1821–1881) schreef tijdens zijn onstuimige leven – veroordeeld tot dwangarbeid in Siberië; op de vlucht voor schuldeisers – klassiek geworden romans als Misdaad en straf en De broers Karamazov. Aanvankelijk beschouwde men Dostojevski als staatsgevaarlijk, maar zijn begrafenis werd een nationale gebeurtenis.

Gerard Cruys (1944) is vertaler Russisch en Deens, en ontving de Aleida Schotprijs voor zijn vertalingen van Vojnovitsj en Sokolov. Hij vertaalde een aantal werken van Dostojevski, eveneens voor de Russische Bibliotheek.

Arthur Langeveld (1947) is slavist en literair vertaler. Hij vertaalde De broers Karamazov, wat in 2007 tot de toekenning van de Martinus Nijhoffprijs leidde. Hij vertaalde van Dostojevski ook De idioot en verschillende andere romans en novellen.

Madeleine Mes (1961) is vertaler Russisch. In 2015 ontving zij de Aleida Schotprijs voor haar vertaling van Alexander Solzjenitsyn. Ook zij vertaalde verschillende van Dostojevski’s werken voor de Russische Bibliotheek.