De comfortzone, daar moet je uit. Het is niet heel duidelijk hoe lang dit adagium al bestaat, maar iedereen weet het. Sommigen weten ook hoe het moet. Ik sprak iemand die meende dat het door een fors vasten kan, langere tijd even niets plezierigs nuttigen. ‘Vier keer per jaar even lekker uit je comfortzone.’
Damiaan Demys weet er ook van: ‘Zolang ik geen angst ervaar, ben ik niet in aanraking gekomen met wat mij echt vrij maakt.’ Het adagium hoorde bij vreemd genoeg een filmfragment van een free style bergbeklimmer die als buitengewone kwaliteit had dat hij zo goed met zijn angst om wist te gaan. Was hij nou wel of niet bang? Was hij nou wel of niet vrij? Moeten wij zoiets nu wel of niet nastreven? Mensen die over het verlaten van de comfortzone spreken zitten er inderdaad vaak warmpjes bij. Zij realiseren zich naar ik denk niet dat zij in hun pogingen niet bezig zijn hun comfortzone te verlaten, ze rekken hem op. Ze doen spannende en enerverende dingen om de dagelijksheid wat te omzeilen, maar of je daarmee nu uit je comfortzone schiet? ‘Even lekker uit je comfortzone.’ Een vluchteling ; die is wel echt zijn comfortzone uitgekomen, nemen we aan, maar niet vanzelf.
In ‘live’, de choreografie van Hans van Manen die thans in de ‘Nederlandse opera en ballet’ gedanst wordt, danst een danseres alleen, in het rood gekleed, in geringe verlichting met een cameraman. Wat de camera vastlegt verschijnt op het grote beeld achter de dansers in zwart wit. De begeleiding is een vleugel: Franz Liszt – Sospiri, Bagatelle sans tonalité, Wiegenlied, Vier kleine Klavierstücke, Abschied.
Wat gebeurt daar nu eigenlijk in dit geweldige stuk? De projectie toont denk ik drie dingen: details van beweging en emotie die je normaal op die afstand bij de dansers niet ziet. Het kleurverschil, rood in werkelijkheid, zwart wit op het scherm suggereert vergankelijkheid, we zien iets wat we maar zelden zien: dat wat er nu gebeurt en in éen oogopslag het verleden dat dat geworden is. Tenslotte is het de betrekkelijk geniale truc om de danser uit zijn comfortzone te halen zonder erg ingewikkelde dingen met het publiek te moeten doen: de danseres en een danser, dansen in de gang verder, het publiek heeft nu alleen het scherm nog maar. En later zelfs loopt zij naar buiten, steeds verder van de camera af. Steeds verder af van waar wij weten dat zij hoort, op het podium. Deze choreografie kun je blijven zien.
Ik wil mijn comfortzone wel uit maar strijd met de gedachte dat dat echt met angst gepaard moet gaan, en niet met een thrill. Het eerste waar ik aan denk is Moskou, een vroege ochtend een decennium of twee terug, nabij het station. Een groep van ongeveer dertig laveloos dronken mensen, mannen en vrouwen, te karig gekleed voor de kou, het is maart, grijze sneeuw in hopen. Ze vechten. Allemaal, maar zonder veel lust of energie. Toch soms met doeltreffende slagen waar bloeden op volgt.
Een choreografie van narigheid. Ze zwijgen. Dit is wanhoop, daar moet ik heen.
————–
Menno Hartman (1971) was vroeger redacteur van Tirade. Sinds 2008 werkt hij bij Uitgeverij Van Oorschot.
