Afgelopen weekend scheen de zon. En ik was ervan overtuigd dat er niet alleen boos getoeter maar ook noodzakelijke, vrolijke of wonderlijke geluiden in de wereld klinken. Ik hou daar lijstjes van bij.
Het achtuurjournaal brengt een item over een Chinees bedrijf dat ondanks de handelsoorlog met de V.S. goede zaken doet. Zij produceren namelijk wc-borstels in de vorm van Donald Trump. Zakelijk vertelt de directeur dat hoe meer er online over Trump wordt gepraat, hoe meer borstels haar bedrijf verkoopt. (Het filmpje is nu alleen nog te zien op de site van het Jeugdjournaal.)
Ook die uil met lange poten staat op mijn lijst. Soms op de lijst ‘vrolijk’, soms verhuist hij naar de lijst ‘wonderlijk’. In elk geval ging de foto viral want er is iets mee. Iets in de blik van die uil. ‘Trek ‘m z’n broek weer aan, hij geneert zich,’ reageerde iemand op Reddit trefzeker. Dat wegkijken van die uil raakt me. Het is een kwetsbaarheid die zich ook aan mij opdringt als ik naar de webcams van de vogelbescherming kijk. Afgelopen zomer beleefde ik daar live een historisch moment. Vrouw Kerkuil legde het 7e ei van haar 3e legsel. En dat terwijl ze in de rui is.
Op een wonderlijke manier doen deze fragmenten werkelijkheid me denken aan De Verbeelding (1998) van Herman Franke. Niet dat die roman zo lollig of luchtig is en het gaat ook niet over uilen of wc-borstels. Wel is het verhaal opgebouwd uit samengestelde perspectieven. Scherven werkelijkheid die samen, als een caleidoscoop, een geheel vormen. Zoals mijn lijstjes een uitsnede uit de werkelijkheid representeren. Zelf noemde Franke De Verbeelding een ‘meerstemmige roman’.
“De romans van Franke zetten de werkelijkheid even stil, maar staan daardoor onder een intense voelbare spanning van gestolde beweging,” schreef Willem Otterspeer in De Groene Amsterdammer. Dat is schitterend gezegd. De werkelijkheid even stilzetten, gewoon even goed kijken, ook al is het kort. Dan zie je beweging in stilstand. In het droge commentaar van de Chinese ondernemer tussen haar borstels, in de binnencam Alde Feanen waar Vrouw Kerkuil haar kroost verzorgt, in de obsessieve waarnemingen van Herman Franke. Daar derwisjt het leven onverstoorbaar om z’n as.
Eergisteren doorkruiste ik een nazomers, druk Amsterdam. Een stoplicht, ik sloot aan bij een bulk wachtende fietsers. Naast mij voerde een slordige man luid een telefoongesprek. Het ging over geld, een huurcontract en ontbrekende documenten. Het stoplicht werd groen, de man toeterde loeihard in zijn telefoon: “Ja verdomme, niet iedereen hoeft te weten dat ik dakloos ben.” Stilstand. Oogcontact, een medefietser glimlacht. Gêne. We kijken allebei als een uil opzij en trekken met de andere fietsers op.
Een glimp van de werkelijkheid. Bewaar het moment. En dan weer door.
Berthe Spoelstra (1969) is dramaturg van Frascati Theater. Recent kwam haar debuutroman Schemerland uit (Van Oorschot 2019). Voor Tirade schrijft ze over theater en literatuur.
