John Berger schrijft in Understanding a Photograph over bijgaande foto van André Kertész: ‘the double meaning of the word missile (signifying both letter and rocket) is revealing. It is no coincedence that among the sixty photographs in the book, no less than twelve show readers on balconies and the roofs of buildings, wich are like launch pads.’

De lezer is volgens Berger in beweging, elk lezen houdt een verplaatsing in. In de schitterende overzichtstentoonstelling van het werk van André Kertész in het FOAM, te zien tot 10 januari 2018) volgen we zijn fotografie biografisch, van toen hij nog in Hongarije woonde, via zijn eerste exile-bestemming waar hij heel gelukkig was: Parijs, naar zijn langste ‘buitenland’, waar hij maar met moeite wende: New York.

Berger heeft veel over André Kertész geschreven. In een essay ‘a popular use of photograpy’ gaat hij in op de foto ‘A Red Hussar Leaving, june 1919, Budapest’.

Hij schrijft: ‘The opposition exists in the parting look between the man and the woman. This look is not directed towards the viewer. We witness it as the older soldier with the moustache and the woman with the shawl do. The exclusivety of this look is further emphasized by the boy in mothers arms; he is watching his father, and yet he is excluded from their look.

De fotografie van Kertész leent zich goed voor nadenken over waarom de foto werkt. In beide bijgaande foto’s is dat dus een opening naar een verte die op de foto zelf niet zichtbaar is. Het boek en de vervoering die het boek teweegbrengt in de ‘On reading’ foto, en de gedachten die met het afscheid gepaard gaan en de onzekerheid over de toekomst aan de ene kant, en het denkelijk minder bezwaarde verleden aan de andere zijde van dit moment op de foto uit juni 1919.

Berger zegt dat we naar een oppositie kijken, niet die van deze mensen onderling, maar naar hun wederzijdse oppositie tegen de geschiedenis, ze zijn tegen wat hen uiteen zal drijven, en deze blik bevestigt dat ze het daar over eens zijn. Veel van Kertész’ werk is te zien als een oppositie tegen de geschiedenis. Misschien is veel grote fotografie wel al zodanig te benaderen. Voor een omslag voor onze vertaling van Uwe Johnson’s Een jaar uit het leven van Gesine Cresspahl zocht ik gisteren naar foto’s uit de Praagse Lente, 1968. Deze reeks van de Magnum fotograaf Joseph Koudelka toont precies hetzelfde: oppositie tegen de geschiedenis. En deze foto’s gemaakt tijdens het neerslaan van het referendum in Catalonië tonen ook weer hetzelfde. Ongeloof en onwil te moeten accepteren wat de geschiedenis met je doet, vastgelegd in een blik.

Het hangen aan het moment, in oppositie met de geschiedenis die een ongewenste kant opgaat.

——-

Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot en was redacteur bij Tirade.

Zie hier heel veel lezende mensen van Kertész uit On Reading.