Een opvallend verschijnsel van lezen is dat opeenvolgende of gelijktijdig gelezen boeken met elkaar te maken gaan krijgen, ze rijmen op elkaar. Een verklaring is natuurlijk die van de middle man, dat ben je zelf, het meest in het oog springende dat de boeken met elkaar te maken hebben ben je zelf. Degene immers die de boeken gekozen heeft te lezen.
Maar het gaat verder, Rebecca Solnit haar The Faraway Nearby rijmt op Simon Schama Landscape and Memory om wat ze in hun boeken proberen, en ze proberen het op een heel verschillende wijze. En dat had ik aan de buitenkant van de boeken niet gezien.
De cerebrale Schama overlaadt de lezer met zijn eruditie, maar hij volgt ook een eigen weg. Hij zoekt uit wat landschap betekent in zijn persoonlijk geschiedenis, zo vinden we hem in het eerste deel van het boek terug in de oerbossen van Polen alwaar zijn Joodse voorvaderen jarenlang bomen velden, verzaagden en over rivieren naar houtfabrieken vervoerden.
Solnit vraagt zich bij een enorme lading abrikozen uit de tuin van haar moeder af wat die plek en die boom voor haar betekend hebben. Bomen staan voor levens.
Ze vinden elkaar in een gezamenlijk pogen het eigen leven in het perspectief van tijd en landschap te zien. Met name Solnit schrijft daar heel mooi over, hoe je eigen leven ‘in perspectief zien’ letterlijk genomen moet worden, je moet een paar horizons zien om jezelf weer te kunnen aankijken. ‘I used to go to Ocean Beach, the long strip of sand facing the churning Pacific at the end of my own city, for reinforcement, and it always put things in perspective, a term that can be literal too. The city turned into sand and the sand into surf and the surf into ocean and just to know that the ocean went on for many thousands of miles was to know that there was an outer border to my own story, and even to human stories, and that something else picked up beyond. It was the familiar edge of the unknown, forever licking at the shore.’
Solnit en Schama verhouden zich in hun boeken tot hun landschappelijk omgeving en komen erachter dat elk landschap cultuur is, want herinnering, betekenis. En dat landschappen ons continuïteit verschaffen in een leven waarin alles voortdurend en heel snel verandert.
En zo het – enige – perspectief op oneindigheid.
——-
Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot en was redacteur bij Tirade.
