Ik zag van de week Leviathan, van de Russische regisseur Andrej Zvjagintsev. Een waanzinnig mooie film, als je het mij vraagt. In Leviathan wordt het verhaal van Job verteld, de vrome man die alles kwijtraakt; en die van god alles dubbel terugkrijgt. Plus tien nieuwe kinderen, waaronder drie extra knappe dochters. Ik heb dat altijd al een eigenaardige afloop gevonden. Wat is precies de boodschap? Houdt moed bij tegenslag, want als je maar lang genoeg wacht geeft god je dubbel, of beter, terug wat je is afgenomen? Is dubbel dan ter compensatie van het verlies? Vervangen nieuwe, extra mooie kinderen het verlies van tien eerdere? Ik vind het een beetje Amerikaans voorkomen, bigger is better. Als schamele beloning voor een wrede test.
In deze verfilming is het verhaal van Job geplaatst in hedendaags Rusland. En het is deze keer niet god die alles afneemt. Maar de staat, hier voorgesteld als een zwijnerige burgemeester, die wodka wasemt. Deze burgemeester wil hoofdpersoon Kolya’s grond onteigenen. Met daarop zijn huis dat hij eigenhandig heeft gebouwd. Kolya is verwikkeld in een kansloze rechtszaak. De avond voor zitting drinken Kolya en zijn advocaat Dima moed in, kleine glazen wodka, dan nog. Ze hebben een plan om de corrupte burgemeester die nogal wat op zijn kerfstok heeft, in het nauw te drijven met chantage. Later in de film als het onheil toeneemt, nemen de hoeveelheden wodka toe, tot aan halve flessen die worden weggeklokt in een tergend traag shot.
In een van de hoogte/dieptepunten van de film citeert de plaatselijke dominee uit het boek van Job, staande voor de deur van zijn verweerde houten hut, terwijl schrale wind los zand tegen de wanden slaat.
Can you pull in the leviathan with a fishhook, or tie down his tongue with a rope?
Can you put a cord through his nose or pierce his jaw with a hook?
Will he keep begging you for mercy? Will he speak to you with gentle words?
Will he make an agreement with you for you to take him as your slave for life?
Na de film sloeg ik mijn Bijbel erop na. Het citaat blijkt afkomstig uit een lange tirade die god tegen Job houdt, over zijn almacht. Wie van ons twee heeft de wereld geschapen?, vraagt god. Wie van ons heeft op de zeebodem gelopen? Kun jij een monster vangen met een vishaak? Kun jij hem tot slaaf maken? Ben je sterk genoeg? Nee, dat is Job niet. Tegen zo’n God is niemand opgewassen.
Ik heb het altijd moeilijk te begrijpen gevonden dat mensen troost vinden in geloof. Voor mij is zijn afwezigheid op de wereld alomtegenwoordig. Armoe, onrecht, oorlog; als iemand de wereld had geschapen zou dat niet bestaan. Na Leviathan begon ik me af te vragen, of het misschien juist precies andersom ligt? Is de aanwezigheid van ellende het ultieme bewijs voor gods bestaan? Een god die zo macho is, en die zo genadeloos uit is op onderwerping en leed, moet wel aan de oorsprong staan van een wereld waarin zoveel ongelijkheid bestaat. Geef je er maar aan over. Of help! Is onze wereld gemaakt door een genadeloze despoot?
