Gisteren rond acht uur drong een gewapende man de tv-studio van de NOS binnen. Hij eiste zendtijd, anders zou er iets gebeuren. De uitzending van het achtuurjournaal werd gestaakt en NPO1 ging voor enige tijd over op de ‘stoorstand’. Later verzorgde omroep zelf, pijnlijk genoeg, de verslaglegging van het incident. De NOS had dat beter kunnen laten.
Laat er geen misverstand over bestaan dat de situatie heel ernstig was. Na de gebeurtenissen van de aflopen maand, bijvoorbeeld in Parijs, is de waakzaamheid momenteel op een hoogtepunt. Ten overstaan van wapens is het voor een redactie ondoenlijk om rustig te redeneren. Het is dus bewonderenswaardig dat de mensen ter plaatse het hoofd koel hebben gehouden. De politie kon de indringer mede door hun houding snel overmeesteren. Zo liep het incident liep met een sisser af, maar dat neemt natuurlijk niet weg dat het op de medewerkers van de NOS een enorme indruk zal hebben gemaakt.
Hoezeer de situatie een impact op de journalisten heeft gehad, bleek toen de omroep weer op zender kwam. Sommige NOS-journalisten waren lijdend voorwerp van de live-uitzending en vertelden wat er tijdens het incident was gebeurd, zij werden ondervraagd door hun NOS-collega’s van de redactie en studio in Den Haag. De NOS zond ook beeldmateriaal van de indringer uit. In nrc.next zegt NOS-hoofdredacteur Marcel Gelauff vandaag dat hij niet heeft geaarzeld en niet heeft overlegd voor hij daartoe besloot. Zijn keuze is voorstelbaar in de heat of the moment, maar hij had anders moeten beslissen. Het Journaal volgt in vergelijkbare andere gevallen het hoofd en niet het hart, althans daar ga ik van uit. Het kan niet anders of de emotionele betrokkenheid van de verantwoordelijke(n) heeft de journalistieke besluitvorming gisteravond danig verstoord.
Het uit de lucht halen van de zender was de onontkomelijke en uiteindelijk enige reactie op de situatie. De NOS-uitzending die er tóch kwam, is toe te schrijven aan het te grote belang dat de omroep zich toedicht. Gelauff verklaarde, wederom in nrc.next: ‘Ik wist meteen: dit is heavy nieuws, ook in de context van de hele veiligheidsdiscussie. Hier is iets unieks gebeurd in de Nederlandse televisiegeschiedenis.’ Hij heeft helemaal gelijk, zoals andere nieuwskanalen met hun verslagen bevestigden, maar dit uitgangspunt is juist de reden om niet zelf de verslaggeving te verzorgen. De live-uitzending onder leiding van Ron Fresen resulteerde, tot aan de persconferentie, in een herhaling van informatie die uitsluitend afkomstig was van eigen medewerkers in Hilversum. Het was adequaat geweest om de reguliere programmering van de zender te hervatten, of als dat technisch niet mogelijk is, de ‘stoorstand’ te handhaven. Onderbreken voor de persconferentie had vervolgens voor de hand gelegen.
De gang van zaken zoals gisteren bij de NOS staat haaks op de journalistieke integriteit. Een journalist wordt geacht neutraal te zijn, ook al is dat een utopische gedachte. Gisteren heeft de omroep echter de intentie om die neutraliteit na te streven laten varen, door uitgebreid over zichzelf te verslaan. De NOS heeft nauwelijks iets gedaan om de ‘schijn tegen’ te vermijden. De emotionele lading, het belang van het onderwerp en mogelijke overhaaste beslissingen hadden redenen moeten zijn om het verslag over te laten aan andere nieuwskanalen. De hoofdredacteur had zijn gebod aan zijn medewerkers om niets naar buiten te brengen moeten handhaven – alleen al uit consideratie met alle betrokkenen en de ernst van de zaak – en iedereen naar huis moeten sturen. De kaping van de publieke omroep door de NOS met zichzelf als onderwerp had zo kunnen worden voorkomen.
