De gemiddelde Nederlander kijkt drie uur per dag naar de tv. Dat is genoeg om zondagavond het hele interview met Simone van Saarloos bij Zomergasten te gaan zien. Volgens het rapport Media: tijd in beeld wint het klassieke kijken, voor het toestel op het moment van de uitzending, nog steeds van andere kijkvormen. Ik had zelf de indruk dat het ouderwetse tv-kijken tanende was, zekere onder jongeren, maar niets blijkt minder waar. Zelf bezit ik geen tv, en als ik al iets zie dan is dat – weinig spontaan – online.
Laatst had ik het al borrelend over Zomergasten maar niemand van mijn kringetje leeftijdsgenoten had een goed idee van wat hij/zij zelf wilde laten zien. We hadden simpelweg te weinig tv gekeken in de laatste jaren. Simone van Saarloos is even oud als ik, en kijkt helemaal geen tv. Zou zij een net als ik (stel dat) een tv-avond samenstellen uit Villa Achterwerk en andere kinderprogramma’s? Vermoedelijk niet, want behalve dat ze tv onprettig vindt, heeft het voor haar ook geen nostalgische waarde: ‘Ik merk dat mijn oudere vrienden, 35 plus, nog een soort idyllische jeugdherinneringen hebben met betrekking tot televisie – ofwel over het gezamenlijke eraan met het gezin, ofwel over de programma’s die ze keken. De tv was er gewoon.’
Die constante aanwezigheid van het toestel is nog altijd aan de gang, al is er wel veel veranderd in wat er te zien valt. Volgens Van Saarloos is tv ook een medium geworden waarop mensen zich belachelijk wilden maken. Het omslagpunt ligt voor haar wellicht bij MTV-programma’s zoals Jackass (2000), of de talentenjacht Idols (2002). Toen kreeg het leedvermaak zwaar de overhand, toen zijn veel kijkers waarschijnlijk afgehaakt en uitgeweken. Ongeveer in de tijd dat MTV stopte met het uitzenden van muziek, stopte ik met televisiekijken; ik ging toen uit huis. Ik verwacht dan ook niet dat er snel iets in Zomergasten zal komen uit zo’n typisch jaren-nulprogramma, tenzij om discussie uit te lokken.
Televisie is zo langzamerhand een medium dat zorgt voor aangename verdoving. Van Saarloos noemt het ook wel: je kunt er gemakkelijk doorheen praten. ‘Bij theater bijvoorbeeld kan dat niet; je stelt je oordeel uit, wordt in een beleving gezogen. Een film tracht dat eveneens te doen. Volgens mij gaat dat over de intentie: een film ga je zien, in zijn gehele lengte – dat is althans meestal de opzet – terwijl het lijkt alsof televisie niet intentioneel wordt bekeken.’ Ook uit onderzoek blijkt dat tv-kijken in de eerste plaats een vrijtijdsbesteding is, en dat is het misschien wel vanaf het begin. Actief kijken doen we allang niet meer, zegt Van Saarloos. We gaan ‘nog even tv kijken’ om ons te bevrijden van zorgen en gedachten.
Naar ik hoop is dat zondag bij Zomergasten anders en is de avond van Van Saarloos gevuld met fragmenten die zij zelf bewust gekeken heeft. Ik verwacht dan ook een, waarschijnlijk op vele vlakken, leerzame avond. Net als bij het lezen van een boek wil ik er iets van opsteken, in die zin zijn beeld en papier vergelijkbaar. Hopelijk is de kijker straks bereid zich ook over te geven aan het interview, al dan niet in groepsverband aan de buis gekluisterd en in gesprek met anderen, als je je maar wilt laten leiden door een jonge geest.
Marko van der Wal (1989) is opgeleid als classicus, redacteur van Tirade en werkt bij Uitgeverij Van Oorschot. Sinds twee jaar blogt hij wekelijks voor tirade.nu. Hij ziet er overigens anders uit dan hij eruitziet.
