(De wereld in stukken 27)
In Bonn ligt het graf van Lothar von Trotha. In 2020 was er nog een relletje omdat een groep mensen een mededeling wilden in de buurt van dat graf over wie dat heerschap eigenlijk was. Er waren ook nogal wat mensen tegen. De Frankfurter Allgemeine schrijft: ‘Het ethisch radicalisme van de historisch-politieke beeldenstorm heeft een nieuw niveau van escalatie bereikt. Misschien is dit het laatste. De activisten van de groep “Bonn Postkoloniaal” roepen de stad Bonn op om “kritisch te reageren” op het graf van generaal Lothar von Trotha, die in 1920 in Bonn stierf, op de begraafplaats van Poppelsdorf. Het is niet genoeg voor hen dat Trotha’s naam is gekrast op een mededelingenbord bij de ingang van de begraafplaats. Ze eisen dat de stad een bord op het graf plakt waarop staat dat de gouverneur van Duits Zuidwest-Afrika verantwoordelijk is voor de genocide op Herero.’
Is er zoveel veranderd in drie jaar? Mij lijkt het ook niet zo gek om iets te melden. Maar de columnist heeft het vooral over de rust die we de doden moeten gunnen. Maar de zielerust van welke doden dan?
Von Trotha was opgedragen iets aan de opstand van de bevolkingsgroep de Herero te doen in Duits West-Afrika, de kolonie waarnaar Duitsland zo diep had verlangd. Het leidde tot het zogenaamde ‘Vernichtungsbefehl’ – elke Herero met of zonder wapen moest gedood worden – en aldus tot de eerste genocide van de 20ste eeuw. In 2023 verschijnen zijn dagboeken, die mogelijk meer licht werpen op het hoe en waarom: Lothar von Trotha in Deutsch-Südwestafrika, 1904–1905. Band I: Das Tagebuch. Band II: Das Fotoalbum.
Veel van het geschreven materiaal is op een zadel van een lopend paard geschreven, dus transcriptie had nogal wat voeten in de aarde.
Het is niet de enige uitzinnigheid die de Duitsers in Namibië bedreven – zoals op deze kaart de Nederlanders dat in Zuid-Afrika en de Belgen in de Congo deden etc.- Beroemd is die rare ‘pan handle’ in het noordoosten van dat land, de Caprivistrook. Naar nog zo’n adellijke Duitser: Georg Leo Graf von Caprivi de Caprara de Montecuccoli, die ooit Zanzibar namens Duitsland voor Helgoland ruilde en met deze vreemde strook wilde trachten een verbinding tot stand te brengen tussen de west- en de oost-Afrikaanse koloniën van Duitsland, wat nooit helemaal lukte, maar wel een eeuwendurend probleem voor de lokale bevolking tot stand bracht. Een landschap van grote fouten derhalve.
Toen ik op zoek ging naar wat informatie over de rotsschilderingen van de San, of Bushmen in Namibië stiet ik al vrij snel op een naam die ik uit boekhandeltjes wereldwijd kende: Laurens van der Post, en me dan altijd afvroeg wie hij was en waarom ik van die Nederlandse auteur nooit iets gelezen had. Welnu, de Afrikaans-Britse schrijver en documentairemaker van Nederlandse afkomst maakte een reeks films over de San en schreef over hen.
Gisteren in Sedbergh, Yorkshire kocht ik zijn A Walk with a White Bushmen. Ik was een beetje gewaarschuwd. Alles wat Laurens van der Post aangaat komt inmiddels ook met een bord vol voorbehoud: na zijn dood bleek nogal wat van wat hij beweerde totaal verzonnen en hij vertelde daarentegen nooit over het meisje van 14 dat hij zwanger maakte, maar dat kwam dan weer uit… Slordig.
In het boek spreekt Van der Post met Jean-Marc Pottiez. De vragen zijn steeds een kleine opmaat voor een wagonlading aan betrekkelijk zelfvervulde wijsheid van het type: ‘in Europa had niemand in de jaren ’30 door dat het oorlog zou worden, maar ik wel’ (echt waar, het staat er in). De wereld heeft overigens weet van Carl Gustav Jung door Laurens van der Post, dat u het weet. De toon van deze avonturier, goede bekende van koning Charles en Margereth-Thatcher-fluisteraar is nauwelijks uit te houden.
Toch een bushman anecdote: Laurens achtervolgt samen met een Bushman een buffel als de Bushman opeens afwijkt van het spoor: ‘ik volgde hem hoewel ik duidelijk de buffalo sporen de andere kant op zag gaan. Toen hield hij stil achter een bosje en wenkte me en daar stond een antilope voor me, die ik schoot. En ik vroeg hem: hoe wist je dat die antilope hier was? En hij zei: opeens terwijl we die buffalo achtervolgden, waren mijn ogen vol antilope, en ik ging de kant op waar mijn ogen vol van waren en daar was de antilope.’
Ik doe Van der Post ongetwijfeld schromelijk tekort, maar oude zelfvervulde witte mannen zijn nu eenmaal steeds moeilijker te verkroppen. Er moet minstens een bordje bij. En op dit kaartje zijn duidelijk nog wel wat belangwekkender partijen tekortgedaan. Voor mij zijn de verhalen en tekeningen en mythes van de San nu pas goed begonnen, ik achtervolg ze de komende tijd maar een beetje en kijk waar mijn ogen vol van raken…
Zie ook
https://africanrockart.britishmuseum.org/country/namibia/twyfelfontein/
zie ook porterville galleon, een San rotstekening van een waarschijnlijk Hollands galjoen.
Lezen (uit Zuid-Afrika): Anna Louw Kroniek van Perdepoort
