Ik schrijf iedere maand een nieuwsbrief voor de leden van het studentenkamermuziekgezelschap waar ik abactis ben. Een van de vaste rubrieken is een stukje over literatuur en muziek, waarin ik iedere keer enkele boeken of gedichtenbundels belicht die muziek als thema hebben. Uiteraard komen er biografieën van componisten voorbij, maar ook bijvoorbeeld Contrapunt van Anna Enquist, het verhaal Proefspel van F. B. Hotz en De binocle van Couperus. Laatst had ik een passage uit Howards End van E. M. Forster aangehaald, waarin een opvoering van Beethovens vijfde symfonie wordt beschreven. De passage is te lang om in z’n geheel te citeren, maar hier is een klein stukje om een indruk te geven: ‘It will be generally admitted that Beethoven’s Fifth Symphony is the most sublime noise that has ever penetrated into the ear of man. All sorts and conditions are satisfied by it. Whether you are like (…) Helen, who can see heroes and shipwrecks in the music’s flood; (…) or like their cousin, Fräulein Mosebach, who remembers all the time that Beethoven is ‘echt Deutsch’; or like Fräulein Mosebach’s young man, who can remember nothing but Fräulein Mosebach[.]’ 

Een paar dagen nadat ik de nieuwsbrief had opgestuurd, sprak een lid mij aan en zei dat ze het geweldig vond dat ik Forster in mijn stukje had genoemd. Ik keek haar stomverbaasd aan.

‘Ken jij Forster?!’ vroeg ik.

‘Ja, natuurlijk ken ik Forster!’ antwoordde ze quasi-verontwaardigd. ‘Een van de grootste Engelse schrijvers van voor de Tweede Wereldoorlog.’

Ik weet nooit goed of Forster de tand des tijds heeft doorstaan. Hij wordt niet zo vaak genoemd als het over literaire grootheden uit het verleden gaat. Tijdgenoten als D. H. Lawrence, Virginia Woolf en T. S. Eliot wel. Daarom verbaasde haar opmerking me nogal.

Ik moet nog een roman van hem lezen, The Longest Journey, en dan heb ik al zijn fictiewerk uit. Zijn non-fictie (recensies, essays en reisverslagen) moet ik nog. Wat meteen opvalt aan Forsters proza – zoals in het geciteerde stuk hierboven – is het gemak waarmee zijn zinnen lopen. Stilistisch is het perfect, een genot om te lezen. Het schijnt dat Virginia Woolf zeer onder indruk was van de technische kwaliteiten van Forsters romans, hoewel ze ze op andere vlakken niet altijd vond overtuigen. En dan is er nog zijn humor, zoals ook hierboven te zien is. Om nog een tweetal voorbeelden te geven: 

Uit zijn eerste boek, Where Angels Fear to Tread: ‘During pudding news arrived that the cook, by sheer dexterity, had broken a very vital knob off the kitchen-range. “It is too bad,” said Mrs Herriton. Irma said it was three bad, and was told not to be rude.’ (Irma is een jong kind.)

Uit zijn beroemdste boek, A Passage to India: ‘To marry or not to marry, that was the question, and they had decided it in the affirmative.’

Het geeft dat kleine zetje dat van een goed verhaal een heel goed verhaal maakt, voor mij in ieder geval. Ik heb mij eens laten vertellen – door mensen die anders dan ik wél van chocola houden – dat er chocola is waar stukjes zeezout in zitten. Als je dan zo’n stukje chocola op je tong laat smelten, komt er soms – en het verschilt per stukje chocola hoe vaak – een zoutkorrel vrij en die doorbreekt de chocoladesmaak waardoor gek genoeg het stukje chocola lekkerder wordt. Ik denk dat de hierboven geciteerde stukjes zorgen voor eenzelfde effect. In een verder zeer serieus verhaal worden dit soort kleine grappigheden zijdelings voor de neus weg neergezet. Ze doorbreken de toon even waardoor het verhaal nog meer gaat leven.

Tot slot zijn er Forsters dialogen. Ze zijn levensecht. Tijdens de cursus korteverhalenschrijven aan de Schrijversvakschool die ik gevolgd heb, zei Nico Dros, de docent, dat bij goede dialogen twee personages tegen elkaar spreken en niet ook nog de lezer van alles willen duidelijk maken. Bij Forster spreken de personages altijd alleen maar tegen elkaar. De dialogen zijn zelfs zo goed dat ik in de verfilming van Maurice vrijwel alleen dialogen heb gehoord die letterlijk in het boek voorkomen.

Een voorbeeld:

‘“Hullo,” he began, “hullo, you will have heard my news, Maurice.”

“Yes, but you didn’t write, so I didn’t.”

“Quite so.”

“Where are you now?”

“Off to a restaurant. We want you to come round there. Will you?”

“I’m afraid I can’t. I’ve just refused one invitation for lunch.”

“Are you too busy to talk a little?”

“Oh no.”’

De hamvraag is: wat vind ik zelf dan van het werk van Forster? Ik heb nu allerlei technische aspecten aan het werk genoemd die mij bekoren, maar dat zijn natuurlijk slechts losse elementen die op zichzelf niet direct voor goede literatuur zorgen. Van Forster verschenen zes romans, waarvan Maurice postuum. Verder heeft hij drie verhalenbundels geproduceerd, waarvan er een postuum verscheen (de eerste twee verhalenbundel worden tegenwoordig vaak uitgegeven als Collected Stories. Waarom de postume bundel daar niet bij zit is mij een raadsel). Van de vijf romans die ik heb gelezen vind ik Maurice en A Passage to India de beste, door de manier waarop hij in die boeken omgaat met de thematiek en hoe hij het verhaal opbouwt. In beide boeken zit een enorme spanning, waardoor je ze als lezer niet kunt neerleggen. Zijn Collected Stories vind ik het leukst om te lezen. Het schrijfplezier spat ervan af. Alle dingen die ik leuk vind en bewonder aan zijn manier van schrijven komen erin voor en hij slaagt er ook in om een goed verhaal te vertellen. Bovendien zijn veel van die korte verhalen sprookjesachtig en laat hij zijn fantasie de vrije loop, zoals in het verhaal ‘The Celestial Omnibus’ waarin een belangrijke rol is weggelegd voor een vliegend rijtuig.

Het meisje dat ik over Forster sprak had Where Angels Fear to Tread, A Room with a View en Howards End gelezen. Alle drie vond ze fantastisch. Ik heb haar gezegd dat zijn beste werken haar nog in het verschiet liggen.

(Afbeelding: portret van E.M. Forster door Dora Carrington, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:E._M._Forster_von_Dora_Carrington,_1924-25.jpg)