‘The people have had enough of experts,’ zei de Britse minister Michael Gove in 2016.  Ik denk niet dat Gove momenteel graag aan zijn uitspraak herinnerd wil worden. De regering waar hij nu deel van uitmaakt (hij is ‘Minister of the Cabinet Office’) vaart, net als het Nederlands kabinet, momenteel blind op deskundigen. Nu het Coronavirus door het land trekt, zijn politici maar al te graag bereid te luisteren naar deskundig advies.

Maar Gove had het in 2016 niet over deskundigen wat betreft volksgezondheid maar over hen die voorspelden dat een vertrek van het VK uit de EU rampzalige gevolgen zou hebben. Rampscenario’s kwamen Gove en zijn mede-Brexiteers natuurlijk niet goed uit. Het waren beren op de weg naar ‘taking back control’. Deskundigen moesten met hun beren gewoon even aan de kant.

Maar toch had Gove wel een puntje. Als het over economie gaat, zijn deskundigen namelijk helemaal niet goed in vooruitkijken. Als het CPB een economische groei van 2% voorspelt kan dat in werkelijkheid best eens 5% blijken te zijn, of -1%. En wie wil beleggen kan een portefeuille laten samenstellen door een goed betaalde expert, maar misschien is het beter om naar Jacko te gaan. Jacko woont in Artis, in het gorillaverblijf en deed het in het verleden uitstekend op de beurs, beter dan veel professionele handelaren. En iedereen in de financiële wereld, op een klein handje met excentrieke uitzonderingen na, werd verrast door de grote financiële crisis van 2008.

Zijn economen daarmee waardeloze deskundigen? Nee, maar er zijn grenzen aan hun deskundigheid.

In de gezondheidszorg kunnen deskundigen ook behoorlijk miskleunen. Lees bijvoorbeeld het meesterwerk The Emperor of All Maladies: a biography of cancer, van S. Mukherjee. Lees en huiver. Decennialang werden kankerpatiënten onderworpen aan radicale chirurgie, waarbij zoveel mogelijk weefsel rond een tumor werd weggesneden. Bij het kleinste gezwel werden organen geamputeerd. Het uitgangspunt bleek niet te kloppen, en het erge is dat men deze conclusie veel te laat trok. Zeker weten zat de chirurgen in de weg.

Zijn artsen slechte deskundigen? Nee, maar ook zij moeten oppassen voor misplaatste zekerheid. Zekerheid is vaak schijn.

Schijnzekerheid speelde ook een rol bij het over het hoofd zien van de huizencrisis door de ‘rating agencies’ in de VS. Een mooie beschrijving daarvan is te vinden in The Signal and the Noise van Nate Silver, een prachtig en glashelder boek over voorspellen. De ‘rating agencies’ hadden onzekerheid weggestopt in ingewikkelde modellen en beslissingen werden genomen op drijfzand dat van boven enigszins leek op een betonnen vloer. Hun modellen kwamen met heel nauwkeurige voorspellingen die daarmee de schijn van zekerheid gaven.

Onlangs hoorde ik GGD-directeur de Gouw op radio1 zeggen: “De kans op besmetting [met Corona – MJ] op een lagere school is 0,003 procent en zelfs 0,0003 procent als men zich houdt aan hygiëneregels.”

Zulke zekerheid staat een deskundige niet. Niet dat ik wil beweren dat een besmetting met Corona op een lagere school waarschijnlijk is. Ik geloof de Gouw best als hij beweert dat de kans op besmetting erg klein is, maar om dit uit te drukken in drie tot vier cijfers achter de komma is onzinnig. Het straalt een mate van zekerheid uit die ongepast is. Alsof er maar één model mogelijk is, alsof de wetenschap elke twijfel, ook bij een uitbraak van een onbekend virus de nek omdraait. Alsof een getal alleen een argument is dat iemand overtuigt.

Wetenschap biedt nauwelijks zekerheden, hooguit beperkingen aan de twijfel. Er wordt zelden iets ‘wetenschappelijk bewezen’. De meeste wetenschappers die iets proberen te voorspellen, hanteren modellen die gebouwd zijn met behulp van waarschijnlijkheden en de uitkomsten moeten bijna altijd met zorgvuldige, liefst kleine korrels zout genomen worden.

Jaap Goudsmit, onderzoeker en voormalig frontsoldaat in de strijd tegen het AIDSvirus zei het mooi in Nooit meer slapen, ook op radio1. ‘Wetenschap is twijfelen. Wetenschap is niet zekerheid verschaffen, dat is een godsdienstig concept van wetenschap.’

Luister naar deskundigen, vooral als ze onzekerheid de ruimte geven.