Merijn de Boer
De vertelstructuur van Baantjer

Is De helleveeg inderdaad zo goed als de Nederlandse literaire kritiek unaniem beweerde? Ik vond van niet. Sterker nog: ik vond het boek een reusachtige teleurstelling. Jarenlang wachtte ik smachtend op een nieuw deel in A.F.Th. van der Heijdens briljante reeks De tandeloze tijd. In de tussentijd is Albert Egberts een bedaard ei geworden. Van de scherpzinnig formulerende en groots levende junk is niets meer over. Het is ontzettend jammer dat een van de allerbeste projecten uit de Nederlandse literatuur is verkwanseld met een in twee maanden geschreven werk dat hier en daar nog het meeste in de buurt komt van een kinderboek. Mijn mateloze bewondering voor deze schrijver, wiens boeken ik allemaal in de kast heb staan, heeft een deuk gekregen.

Het tweede gedeelte van de roman, waarin enkele geheimen worden onthuld in een reeks van gesprekken, doet denken aan het altijd eendere slot van de televisieserie Baantjer, als De Cock met c-o-c-k een drankje drinkt met zijn vrouw en collega’s. Die vrouw stelt dan steeds onbenullige vragen en zet grote ogen op en in het einde van zo’n aflevering, gedurende dat gesprek aan de koffietafel van De Cock, wordt dan eindelijk verteld hoe het zit met de betreffende moordzaak. Niet alleen qua vertelstructuur maar ook qua gezapigheid, humorloosheid en kneuterigheid doet De helleveeg niet onder voor Baantjer.

Van de scherpzinnig formulerende en groots levende junk is niets meer over

Hoe kan het dat er werkelijk nergens in al die recensies* al was het maar één kritisch punt werd gemaakt? Is het boek net zo vlekkeloos als een tafel van tante Tiny? Is het net zo goed als de eerdere delen van De tandeloze tijd? Ik kan me niet voorstellen dat de applaudisserende critici dat vinden. Als ik Vallende ouders opensla, dan lees ik iedere bladzijde van dat boek met pure bewondering. Daar

was geen sprake van bij lezing van De helleveeg: ik las het met halve aandacht (hele was niet nodig) en bittere teleurstelling.

Ik ben ervan overtuigd dat een van onze grootste schrijvers niet bepaald een dienst is bewezen met deze kritiekloosheid. Ik wil de Van der Heijden uit de jaren zeventig, tachtig en negentig terug, de schrijver die waanzinnig veel voor mij en vele anderen betekend heeft. Zoals de schrijver van daarna ook nog steeds veel voor me betekende, zij het soms (De Movo Tapes, Drijfzand koloniseren) wat minder. En dan verschijnt De helleveeg en vormt dat boek een volkomen breuk met een hoogstaand oeuvre. En dan verschijnen er juichende recensies en begrijp ik er helemaal niets meer van. Ben ik de enige die De helleveeg van een Van der Heijden-onwaardig niveau vind? Of ik ben gek of de wereld is gek. Over het algemeen is het dan het eerste.

Merijn de Boer (1982) is schrijver en redacteur. Voor Nestvlieders (2011) kreeg hij de Lucy B. en C.W. van der Hoogtprijs. Januari 2014 verschijnt zijn roman De nacht.