Vijf fragmenten uit de onzekeren
E. du Perron
eerste fragment
In 1864 een oude heer () en een jonge man in een Duitse tuin. De ene een Rus, de andere heet von Kesten, is student, de Rus gewezen officier, is hier in vergetelheid, ziekelik.
Rus vertelt: Historie van 3 officieren. [Speelt zich af toen hij 23 of 24 was, dus omstreeks 1826. (Wat gebeurde er toen in Rusland? Tiflis?) Of later? Alles voltrekt zich in 2 jaar tijds. Daarna wèg.]
Eén blond, sterk, placide; twede, roofdierachtig, zwart, derde slank, gekultiveerd. De 2 eerste romantici (?) – de 3e klassikus; is onder invloed v. Byron geweest maar prefereert Homeros. (Leest die ook in vertaling van……?) Ze erkennen als jongemannen al dat de wereld rot is; zij moeten elkaar steunen.
Ruzie over slavinnen, later. De 3e denkt: ‘Als Achilles en Agamemnon in 1e zang Ilias.’ Maar 2e lacht, hoont de vrouwen, zeer romanties. Infer. complex? Omdat no 1 hem redt? Vermoordt de andere. Legt aan 3e uit. Deze begrijpt slecht, maar is zichzelf verplicht te begrijpen. Klassieke wijsheid die de meest valse romantiek begrijpen wil. Dan, aanval: no 2 valt, No 3 is verplicht de terugtocht te leiden. Doet het tegen alle verwachting in prachtig. Als ze in Rusland terugkeren – ze zijn 1 jaar maar weggeweest, maar het lijkt eeuwen – verwacht hij als deserteur te worden behandeld. Maar het rijk heeft juist helden nodig, ter afleiding en tot prestige. Zij worden onder bloemen bedolven (komies weergeven, stoet groeit aan). Tsaar persoonlik wil hem dekoreren.
Schaamte en woede: hij vlucht. Deserteert nu echt. Naar Italië, naar Spanje. Tenslotte in Duitsland. Nooit een vrouw.
Nu oud. – Hij kan alles vertellen als was het een droom, zonder
namen te noemen. De jonge man denkt aan feërie, vindt later legende v. Omar Khayyam, denkt aan reïncarnatie. Hij is 19 jaar.
Als alles klaar is en Russ. officier weggegaan (1824?) wat doet hij dan tot 1860. Dit aannemelik maken door de tijd. Hoe kwam hij aan Von Kesten? Dat vertelt die dan.
De Rus is ziekelik. De jonge man zoekt hem soms op: Zij begrijpen elkaar ergens, deze jongen is ook vreemd. Maar hij spreekt zich nooit uit. Rus sterft.
(…)
Erin laten uitkomen hoe de oorlog ieder aan zichzelf onthult: hoe een beest, een lafaard, een ijdeltuit te voorschijn komen in het gewoel. Hoe langzaam de ontdekking van no 3 gaat – gedurende alles, hoe hij steeds meer walgt van het laffe opium (moedig genoemd) dat hij toch neemt.
tweede fragment
In een van de verhalen (Lucien over De Castro?)
een jonge man, zelf knap, van een oudere man laten zeggen: ‘Wat is hij lelik!’ Op slag vindt de jonge vrouw (Clémentine?) hem dan antipatiek.
derde fragment
Bij Clémentine zetten: strijd tussen vertueuse vrouw en onkuise vrouw, om een man. De onkuise is ook dol op hem, niet omdat hij fysiek of persoonlik zo geweldig is, maar omdat zij van haar eigen liefde houdt, van zichzelf als minnares: zij wil hem alles geven en vernedert zich, wordt meegesleept en slavin van haar eigen spel, èn uit haat tegen de rivale.
De rivale (Clémentine) houdt ook van hem: sympatiek maken, niet een emmerdeuse à la prsse de Clèves of Mme de Mortsauf.
De onkuise geestig maken, zéér goed gewapend, vooral in haar mépris tegen de kuise (zie laatste 100 blzn. van Lys ds la Vallée, strijd van Arabella, lady Dudly tegen Mme de Mortsauf). Maar de man antwoordt, strijdt tegen haar, verplettert haar (niet als Felix Vandenesse). Hij is ook woedend, maar niet zozeer om de kuise
vrouw te verdedigen, alswel omdat hij merkt dat hij een pretext geworden voor de rivaliteit, dat hij maar een symbool is voor de liefde (zoo onverwacht!) van de onkuise.
De onkuise zegt natuurlik: – Dat mens stelt zichzelf boven alles; ik stel joù boven alles, ik arme!
(Herlezen: Le Lys ds la Vallée: ongeveer blz. 250-60 op een boek van 314 blzn.)
Ook weergeven: gevoel van een vrouw die mooi is, of een persoonlijkheid heeft die alles overschittert – en zich tegenover een vrouw ziet die haar volkomen evenaart.
vierde fragment
Een juffrouw in een sigarenwinkel, haar man, een knappe jongen; heeft haar verleid toen zij 14 was – tot meisjes aangetrokken beneden de leeftijd – later hun eigen dochtertje – gaat weg, geeft zich aan voor verscheidene aanslagen, als zij het merkt.
Een cynikus (Méral) woont daar, kent haar, hoort de geschiedenis van een vriendin van haar, die zijn vriendinnetje is. Krijgt twee menschen op bezoek, die in het dorp komen logeeren: een artistieke jongeman (hem sympathiek), een intellectueele oudere vrouw (hem antipathiek). Stendhal-Musset-Sand. Hij misdraagt zich in gezelschap van de vrouw, die zijn geringschatting voor haar begrijpt en zich wreken wil, door zijn vriendschap voor haar vriend te hinderen. Hij begrijpt het, speelt de romantische verlaten vrouw v/d sigarenwinkel uit.
Verhouding ontstaat tusschen jongeman en vrouw u/h magazijn. Jongeman wil trouwen, vrouw kan niet; man i/d gevangenis. Later komt man terug. Jongeman in doodsnood. Intellectueele vriendin, om haar superioriteit te bewijzen, wil zich bemoeien en alles in orde maken. Bederft alles – ofschoon zij het goed bedoelt – om zichzelf te dienen. Cynikus komt er dan bij: ofschoon alles bijna verknoeid is, redt hij alles nog (of ongeveer).
De strijd is gevoerd tusschen de cynikus en de intell. vrouw, veel spannender dan de heele rest.
vijfde fragment
Voor latere verhalen: altijd ontgoocheling – realiteit tegen droom, zelfs onder de jonge nazisten.
Bedenken: een kristen, die veronderstelt dat alles mislukken moet, kommunisme en nazisme, als straf voor het negeeren van Kristus. Hiervan een obsessie maken, een ware waarheid; hij is fanatiek zo. Grootheid geven aan deze figuur.
Daartegenover: de kommunist die een levende machine is geworden van organiseerlust. Zonder organisatie is hij dood, doodongelukkig – hij zou een kontrarevolutie maken om weer iets te organiseren. Het helpen van de mensheid is de droom, de organiseerlust is de realiteit.
Ook Lauro de Bosis (veranderen): hij moet sterven, zoekt zelfmoord, niet alleen omdat zijn vrienden gevangen zijn maar omdat zijn moeder door de diktator is gevangen gezet en hem om genade gesmeekt heeft.
(van de nagelaten aantekeningen voor De onzekeren is een uitgave in voorbereiding)
