Boeken zijn mensen. Deze week zat ik ergens te eten en er werd me toch een drukte gemaakt aan tafel door een vrouw die over werkelijk alles een mening had, vooral over boeken die ze volgens mij niet gelezen had. Er zat ook een zwijgzame man aan tafel die af en toe iets mompelde dat verloren dreigde te gaan in mevrouws kabaal. Maar wie goed luisterde hoorde dat hij behartenswaardige dingen zei.

‘Echte vaders’ van Gerard Janssen is een boek dat je makkelijk verkeerd inschat. Het ziet er mooi uit maar als je niet goed kijkt en leest is het mogelijk dat je denkt weer zo’n ideeboekje in handen te hebben. Gerard Janssen schrijft zoals hij praat. Ik weet dat, want ik ken hem inmiddels een beetje. Samen met zijn vriend Bas Albers verzorgt hij de muziek voor mijn radioprogramma op de zaterdagochtend. De Easy Aloha’s noemen ze zich. Misschien dat er nu een belletje gaat rinkelen?

Gerard studeerde natuurkunde. Hij praat met een mooi Zuid-Hollands accent heel terloops over ingewikkelde kwesties. Hij kan ze eenvoudig uitleggen zonder op z’n hurken te gaan zitten.  Z’n boek over vaders is net zo. Hij sprak ervoor ook met beroemde wetenschappers, waaronder een Amerikaanse cultureel antropoloog. Maar de beroemde wetenschappers staan rustig aan de zijlijn van z’n boek.

Een van de mooiste verhalen komt van de Griekse historicus Strabo die rond het begin van onze jaartelling schreef over het vreemde gedrag van Baskische vaders. ‘Een aanstaande vader ging in foetushouding op een bed liggen kreunen en jammeren als zijn vrouw op het punt stond te bevallen. Vrienden en familie vonden dat volstrekt normaal en fluisterden hem bemoedigende woordjes toe. Ze gaven hem schouderklopjes en cadeautjes, terwijl ze de jonge moeder en het pasgeboren kind aan hun lot overlieten.

Later in het boek legt hij uit dat de hormonale huishouding van mannen verandert als hun vrouw bijna gaat bevallen.
Mooi boek. Het toverde ook een verhaal tevoorschijn dat ik was vergeten. Lang geleden was ik rechtbankverslaggever. Op een maandagochtend verscheen er een man voor de kantonrechter die een boete kreeg omdat hij zijn kind te laat had aangegeven bij de burgerlijke stand. Waarom, wilde de rechter weten. De man vertelde dat hij kort na de geboorte tot niets meer in staat was geweest. Hoezo, wilde de rechter weten, en wat had hij dan gedaan? Nou, zei de man, ik heb dagen op de bank gelegen, volgens mij had ik een postnatale depressie.

Ik kende een man die vlak voor hij stierf steeds slechter ging zien.
Zijn ogen braken.
‘Geef me m’n leesbril’, zei hij kort voor zijn dood. ‘Nu zie ik echt niets meer’.

William Carlos Williams heeft een soortgelijk verhaal verteld over zijn grootmoeder. Ze wordt in een ambulance naar het ziekenhuis vervoerd, en zegt:

Wat zijn dat daar
Voor wazig uitziende dingen?
Bomen?
Nou, die ben ik zat
En draaide haar hoofd weg

Ik had Williams graag een keer gesproken, maar gelukkig praat hij veel tegen mij:

Er hangt zoveel af
van
een rode krui-
wagen
glanzend van regen-
water
naast de witte
kippen

Ik herinner me hoe ik, vijf jaar oud, aan de hand van mijn grootvader het dorp uit wandel, op weg naar de kippenboer. Het is al donker. We komen een man tegen die ik niet ken, en ik vraag aan mijn grootvader of dat Jezus is.
Ik herinner me….

Het is verslavend, prevel de woordenen en duik in het geheugen. De Franse schrijver Perec maakte zo een boek: Je me souviens. Maar het idee had hij van de Amerikaanse schrijver en kunstenaar Joe Brainard: I remember.

‘I remember the first time I met Frank O’Hara. He was walking down Second Avenue. It was a cool early Spring evening but he was wearing only a white shirt with the sleeves rolled up to his elbows. And blue jeans. And moccasins. I remember that he seemed very sissy to me. Very theatrical. Decadent. I remember that I liked him instantly.’

Ik kwam Brainard weer op het spoor toen ik in The Paris Review collages zag van de dichter John Ashberry. In veel ervan gebruikte hij iets uit cadeautjes die hij had gekregen van Brainard.

Ik lees over het wonderbaarlijke leven van Thaddeus Lowe, de man op wie het meest werd geschoten tijdens de Amerikaanse burgeroorlog. De man ook, die tijdens die burgeroorlog in een ballon surveilleerde. Shane Jones schreef een boekje waarin hij als personage voorkomt. In die roman van Jones is het ook nog eens altijd februari.
Wat een combinatie!

Dit boek, zijn debuut, werd aanvankelijk uitgegeven door een kleine uitgeverij in Baltimore. En is inmiddels een bestseller. Penguin nam Jones onder zijn hoede. Ik zag het in mijn boekhandel liggen. Las een paar regels, aarzelde, vertelde dat aan een bekende die toevallig opdook en kreeg te horen: ‘als je aarzelt altijd kopen, anders krijg je later spijt’. Ik heb inderdaad geen spijt. ‘Light Boxes’ heet het. Hieronder een gedicht van de schrijver.

Er woont een man in ons dorp die vandaag begon
met het bouwen van een schoorsteen om zich heen.
Toen de schemering viel hoorde je het schrapen
van de troffel – de schoorsteen komt tot zijn middel.

(vrij naar Shane Jones)