R., zelf een heer van haast Britse allure, gaf me in november drie boekjes mee van Alan Bennett, Smut, In the clothes they stood up in, en Father, Father ! Burning bright.

In december valt de stapel boeken altijd om en kom ik iets tegen wat erom schreeuw − of in dit geval beleefd gesticuleert −om gelezen te worden.

Naast The Crown was het precies wat ik nodig had. Engeland op zijn mooist. Ik ben voor het eerst een boek tegengekomen waarvan ik me echt serieus afvraag of er iets in vertaling van overblijft. Het Engels, met de wendingen binnen een zin, de kleine nuances van aanzetten of afnemen die tot schaterlachen toe geestig zijn, die horen geloof ik toch bij die taal. De verhalen van Bennett, een man met een ongelofelijk palmares vooral als scenarioschrijver, moet je denk ik evenmin trachten na te vertellen. De kracht zit in de zinnen. Al zijn de wendingen die een scenarist zich veroorlooft vooral voor een schrijver heel interessant. Mannen komen er niet erg goed af in zijn verhalen, en ook dat is erg goed.

Vervolgens zag ik nog zijn film The Lady in the Van, met Maggie Smith. Nu ligt Writing Home klaar.

A Christmas with Bennett was het. Nu weer aan het werk.

 

——-

Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot en was redacteur bij Tirade, kookt zich gestaag door kookboeken heen, en droomt altijd over reizen.

Dit voorjaar verschijnt Casper van der Veens De Kim-dynastie. Geschiedenis van Noord-Korea. Ik zit er midden in. In dit stadium van meelezen met een boek verzamel ik van alles wat ik tegenkom, foto’s boeken met propagandaposters, documentaires, ik koop Amerikaanse, Engelse en Duitse boeken over het onderwerp.

Er staat veel opmerkelijks in dit boek, veel wat ik niet wist. Van der Veen, Noord-Koreadeskundige werkzaam voor NRC,  meldt onder meer dat Noord-Korea sinds 1945 de facto een monarchie is: erfelijke troonopvolging immers. En met een steeds rigider despotisme. Een vorm van despotisme waar Mao en Stalin zelfs nooit aan gedacht hebben. De kunst bij het nadenken over een land als dit is niet zozeer de woede blijven voelen jegens deze dictators – een woede die alleszins gerechtvaardigd is – als wel je een voorstelling trachten te maken van de twijfel die wellicht soms rijst in intelligente Noord-Koreaanse hoofden. Wat weet men? En wat weet men niet? Van der Veen toont beargumenteerd aan dat het kernprogramma,  al begonnen rond 1956, een van de sterkste troeven maar ook een noodzakelijkheid is in de mogelijkheid het volk te laten blijven geloven dat de huidige repressieve staatsvorm de enige mogelijke voor Noord-Korea is. Despoten hebben vijanden nodig, anders implodeert de haat. Waar ik nog weinig over tegenkomen is welke rijkdommen de Kim’s precies verworven hebben? Van vergelijkbare (en bevriende) gekken als de Ceaușescu’s en Khadafi weten we hoe extreem die waren. Maar de Kims? Wat deden die terwijl de bevolking op 240 gram rijst per dag zat in de jaren 1994-1998? Een van de meer dan twaalf residenties van deze Kim, de Ryongsong-Mansion licht alvast een tipje van deze sluier op. ‘Besides large houses and well-tended gardens there are man-made lakes and various recreational facilities. Witnesses have reported luxurious interiors with ornate furnishings, deep plush carpets and fancy chandeliers.^‘

Propaganda blijft een schitterend fenomeen om de realiteit van een land mee te bestuderen, een geweldig fotonegatief van de werkelijkheid, gratis en voor niets uitgevent door dit soort dictaturen. Kijk eens hoe het niet is!

In Huis Marseille is een fraaie tentoonstelling van de foto’s die Eddo Hartmann maakte in zijn drie reizen naar Noord Korea. Een van zijn geweldige foto’s mag op het omslag van Van der Veens boek. Het verschijnt in april, tenzij Grote Leider Kim Jong-un besluit dat het eerder moet.

 

 

 

——-

Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot en was redacteur bij Tirade, kookt zich gestaag door kookboeken heen, en droomt altijd over reizen.

Ondanks de vrienden die meerjarenplannen voor hun leven hebben en daar echt tevreden over lijken, geloof ik eigenlijk alleen maar in het nu.

De toekomst (alles wat meer dan drie maanden vóór me ligt) is me ongeveer zo reëel als die lege straat in een verkeersspiegel: ik accepteer de theorie, maar zou nooit zomaar de hoek om zeilen zonder met eigen ogen te hebben gezien dat het kan.

Een fijn gevolg van zo in het leven staan is dat ik niet veel zou veranderen als vandaag mijn laatste week aanbrak. De dingen die ik doe en de mensen met wie ik te maken heb zouden ook dan beslag op me mogen leggen.

Je mag dus zeggen dat ik een lage verwachting van het leven heb of heel gelukkig ben.

Iedereen zou zich regelmatig moeten afvragen wat hij zou veranderen als er niet veel tijd meer was. Je hoeft het niet te serieus te nemen, maar de gedachte werkt als een vergrootglas voor wat er wringt of slecht loopt in je heden.

Iets wat ik vrijwel dagelijks doe en niet meer zou doen als mijn tijd opraakte is drinken. Het lijkt me zo zonde om in die laatste dagen niet alles volledig mee te krijgen.

Wie wil er bier drinken als hij een middag met zijn dochter in de zandbak kan?

Ik, vreemd genoeg. Heel regelmatig, zelfs.

Mijn dagen zijn per definitie geteld. Omdat ik op een gegeven moment de pijp uit moet, maar vooral omdat mijn kinderen ouder worden.

Nog een paar jaar en ze zullen niet meer bij me in bed kruipen met hun hete teentjes en vingers, hun piekhaar, snot en speeksel, hun slopende en verslavende cocktail van slaapgebrek en geluk.

____________________________________________________________________

Gilles van der Loo (Breda, 1973) was redacteur van Tirade. Sinds 2010 publiceerde hij online en in diverse bladen. Hij schreef de verhalenbundel Hier sneeuwt het nooit en de roman Het laatste kind. In 2016 verscheen zijn sterk autobiografische roman Het jasje van Luis Martín.

 

Laat ik om te beginnen duidelijk maken dat ik niets tegen Thomas Acda heb. Ik zing heel wat liedjes van De Munnik en hem woord voor woord mee. Hij is het type BN-er dat, geloof ik, wat meer dan de gemiddelde moeite heeft met zijn bekendheid. Als je hem rond ziet lopen doet ‘ie altijd zo zijn best er niet te zijn, dat ook de mensen met wie hij is hem wel eens kwijt zijn. Maar mijn probleem betreft dit affiche. Laten we zegen dat Acda als acteur ‘bijvangst’ is. Categorie Theo Maassen, die eigenlijk iets anders goed kon, en toen ook wel redelijk bleek te acteren. Zijn rol in Alles is liefde is evenwel mooi.

Volgens mij toont dit affiche net die éne foto van Acda als Tevye op een moment dat hij heel slecht acteert.

Of eigenlijk zie ik iemand die denkt ‘ik druk nu met een glimlach enig genoegen en een beetje melancholie uit.’ Met andere woorden we zien hier een acteur acteren en geen Tevye. Nu is niet iedereen een Gijs Scholten van Asschat, of een Pierre Bokma, een Jacob Derwig. En niet iedereen heeft zich de Stanislavskimethode eigen gemaakt. Die is zwaar uit de tijd.

Acda kan er natuurlijk niets aan doen dat de mensen die fotografeerden en de poster ontwierpen voor juist dit ene vastgelegde moment kozen waarop we door Tevye heen gewoon naar Thomas Acda kijken, die beroerd aan het acteren is. En niet op een mooi transparante wijze zoals goede acteurs dat ook kunnen. Deze poster vervult mij dan ook met een vreemd soort schaamte, die je inderdaad plaatsvervangend zou kunnen noemen. Wat moet die Thomas ervan balen dat ze nou net een foto namen waarop je eigenlijk door zijn personage heen kijkt naar zijn, ja naar zijn boodschapenlijstje, of de vervelende blaar op zijn linker kleine teen. Of naar iets anders dat zeer Acdaiaans is, en niks met Solomon Naumovich Rabinovich te maken heeft, die het personage bedacht en invulling gaf. Kan zoiets eigenlijk? Aan een foto zien dat iemand slecht acteert? Ik had het nooit eerder gezien, denk ik.

En wat stom dat ze juist hier een affiche van maken. Het zal het succes van de mjoesikol overigens vast niet in de weg staan.

 

——-

Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot en was redacteur bij Tirade, kookt zich gestaag door kookboeken heen, en droomt altijd over reizen.

 

In de diepte van de ochtend ging het leeslampje boven Nadims bed aan. Ik zag het schijnsel door het matglas in zijn deur, hoorde zijn blote voeten de treetjes van het stapelbed afdalen en bad dat hij Ada niet wakker zou maken. Nadim denkt dat hij sluipt als hij zijn voeten hoger optilt dan normaal.

Onze zoon klompte naar de voorkant van het huis, waar de dakkapel van de kinderkamer zit. De vensterbank kraakte, en even later klonk een luide bonk. Het grote licht ging aan in zijn kamer en de deur vloog open. Twee tellen later stond hij aan ons voeteneind. Doordat ik er steeds niet aan toe kom hem naar de kapper te brengen had hij het silhouet van een LEGO-mannetje.

‘De sneeuw is er nog!’ zei hij. ‘Mama. Mam. Mamma! De. Sneeuw. Is. Er. Nog.’

Zonder antwoord af te wachten kloste hij naar beneden, met tegenzin gevolgd door mij. Ik douchte redelijk ongestoord en maakte ontbijt terwijl Nadim ijsbeerde voor het raam.

‘Denk je dat we kunnen glijden, straks? Pap, denk je dat er een glijbaan is op straat?’

Buiten het keukenraam was duidelijk hoe de sneeuwbui van gisteren tot drek geworden was in de binnentuinen. Af en toe schoof er wat natte sneeuw van de pannen om als duivenkak neer te slaan op het platje van de onderburen.

‘Ik weet het niet, schat,’ zei ik. ‘Pindakaas mee naar school of worst?’

‘Pindakaas. O, ik kan niet wachten! Dit wordt zo su-per-cool!’

Ik heb een reële angst een sarcastische oude man te worden en zei daarom niets, maar toen onze jongen ook te druk bleek om normaal te ontbijten vertelde ik hem wél dat hij er misschien teveel van hoopte, van het winterwonderland dat ons daarbuiten wachtte.

Toen het ontbijt erop zat en alle tanden gepoetst waren, duwde ik Otis de Hond uit zijn mand om onze zwaar ingepakte jongen naar school te gaan brengen. Nadim trappelde al in de hal, en het kostte me moeite de deur van het slot te draaien omdat hij niet stil wilde staan. Door het begin van een kier stoof hij naar buiten, waar hij joelend grote aanlopen nam om steeds een halve meter te glijden over de zompige bruine brij op straat.

Otis en ik sjokten achter de kleine wildeman aan, die afwisselend gleed en huppelde, Sinterklaasliederen zong en ijsballen kleide van de smeltende sneeuw op de motorkappen van auto’s.

‘Weet je pap?’ zei Nadim toen hij buiten adem was en weer aan mijn hand wilde lopen.

‘Nou?’

‘Weet je wel dat ik Amsterdam zo mooi vind, maar het állermooist als alles zo wit en fris is als nu, op een échte winterochtend?’

Ik kon Nadim ternauwernood aan de kant trekken voor een dampende hondendrol en dacht aan de winters uit mijn kindertijd. Wekenlang schaatsen, sleeën, iglo’s bouwen. Een paar dagen terug schreef ik op deze plek dat het een kwestie van tijd was voordat ikzelf  […] het vroeger zoveel rustiger, mooier, échter […] zou gaan vinden, dus keek ik in dat wijdopen bleke smoeltje, knikte en zei dat het inderdaad een prachtige winterochtend was.

‘En papa,’ zei Nadim. ‘Hebben wij een slee? Dan kunnen we vanmiddag naar het park.’

Ik dacht aan het gebarsten plastic sleetje dat we ooit in de bergen kochten en dat de afgelopen zes jaar in de opslag heeft gestaan. Ik dacht aan het geluid van te zwaar belast plastic dat over grindtegels wordt getrokken.

Hoe ver moest ik meegaan in de beleving van mijn kind? Wanneer werd instemming bedrog?

Dankbaar liet ik ons gesprek afkappen door Nadims klasgenoten, die even verheugd leken met deze witte, frisse, échte winterochtend. Ik keek naar mijn zoon en zijn vrienden en begreep dat hun blijdschap dezelfde was die ik als kind gevoeld had.

Voor het eerst waren de kinderen van nu tevreden met minder dan de kinderen van vroeger.

____________________________________________________________________

Gilles van der Loo (Breda, 1973) was redacteur van Tirade. Sinds 2010 publiceerde hij online en in diverse bladen. Hij schreef de verhalenbundel Hier sneeuwt het nooit en de roman Het laatste kind. In 2016 verscheen zijn sterk autobiografische roman Het jasje van Luis Martín.