– Jessica Durlacher zei op tv naar aanleiding van de dood van Joost Zwagerman dat ze er eigenlijk niets over wilde zeggen en vervolgens vertelde ze, want wat kan je anders doen…

– Het nieuws is nog niet volledig ingedaald of de discussie over zelfmoord(preventie) komt weer van stal. Aan de ene kant vinden we hen die menen dat suïcide per definitie ongewild is, aan de andere kant het kamp dat de nadruk legt op de daad als ultieme vorm van zelfbeschikking. Het verschil tussen die twee standpunten laat zich samenvatten als: krankzinnig of niet krankzinnig?

– De waarheid zal wel ergens in het midden liggen. Los van gelijk of ongelijk staat de vraag waarom iemand het een of het ander vindt. Het antwoord is in beide gevallen hetzelfde: geruststelling. Zieken kunnen veelal worden behandeld dús ook iemand die lijdt aan zelfmoordneigingen is mogelijk te genezen en daarmee van zelfmoord te weerhouden. Of: de zelfverkozen dood is een móedige daad die met het volle verstand wordt uitgevoerd, waardoor nabestaanden zijn vrijgepleit van schuld en onschuld.

– Zwagerman thematiseerde zelfmoord in zijn werk, en kwam uit bij de stelling dat het de allerlaatste uitweg is. Het liefst had hij deze optie voorgoed uitgebannen, begrijp ik uit interviews en portretten.

– Ik val stil bij de beschrijving die Zwagerman geeft van de poging die zijn vader ooit deed: ‘vijftien verguisde / oxazepam, tien dito rivotril, / voor de bruis nog losse paracetamol. / Het kwartglas water lengde hij aan / met dikbleek van een sterk merk.’ (Tirade 453). En ik vraag me af of ik het naadje van de kous wel wil weten van de maas in het leven.

Marko van der Wal (1989) is opgeleid als classicus, redacteur van Tirade en werkt bij Uitgeverij Van Oorschot. Sinds twee jaar blogt hij wekelijks voor tirade.nu. Hij ziet er overigens anders uit dan hij eruitziet.

Recentelijk leerde ik twee goede trucs om wat beter te tekenen: de eerste is éen oog dichtknijpen en een potlood met gestrekte arm voor je houden. Je kunt nu de afstanden van je object goed meten en zo op papier overbrengen. De tweede is belangrijker voor me. Het is het bewustzijn dat je ogen je bedriegen. Dat je kennis over het oppervlak van de stoel op drie meter afstand die je aan het tekenen bent, ervoor zorgt dat je dat oppervlak steeds te groot tekent, hoewel het perspectief gebiedt dat dat veel kleiner wordt. Ik ben heel verbaasd over de hardnekkigheid van je eigen geest om niet dat op papier te brengen wat je ziet: maar dat hoe je denkt dat het is. En heel gelukkig over hoe kennis van dit fenomeen uitpakt, als het je met moeite lukt dat element echt zo klein te tekenen als je het ziet, heb je een veel betere tekening gemaakt dan je ooit eerder deed.

Ik hang de theorie aan dat veel mensen een verhaal van hun leven maken. Dat narratieve technieken een filosofisch grondbeginsel zijn voor acceptatie van hoe ons leven is. Dat iedereen dus aan zijn eigen leven schrijft. En bij uitbreiding, dat wie besluit uit het leven te stappen zijn verhaal niet rond krijgt. Maar als onze zintuigen al gewend zijn ons zo te bedriegen bij het tekenen van een stoel, hoe vertrouwenwekkend zijn ze dan in het waarnemen van je eigen bestaan? We zitten opgesloten in een apparaat dat geprogrammeerd is te overleven, maar dat niet noodzakelijkerwijs de wereld waarin we leven goed weergeeft.

Als we ons leven als een verhaal opbouwen, dan moet lezen helpen dat vaardiger te kunnen. En dan moet afwijkende boeken lezen helpen te accepteren dat de gebeurtenissen die je overkomen en waarvan je dacht dat ze niet zouden passen toch een goede rol kunnen spelen in je eigen verhaal.

En zo niet dan is het lezen van zo’n niet passend boek tenminste een witregel, een moment van vertelrust in het verhaal dat je leven aan het worden is.

Vandaag op deze plek geen column. Wat een vreselijk nieuws. De redactie wenst de nabestaanden van Joost alle sterkte toe.

Posted by Windows on Tuesday, 1 September 2015

Op Facebook werd mij deze reclame van Windows in het gezicht geduwd. Te zien is hoe een meisje haar volle rugzak uitpakt, alle boeken eruit haalt en er dan een tablet in stopt. Vervolgens verschijnt in beeld de kreet: ‘Zeg papier vaarwel.’

Ik heb het korte filmpje gedeeld met de woorden: ‘Misselijkmakend, kwalijk, driewerf schande!’ Ik hoop dat Microsoft dat ziet en zich eens achter het oor krabt. Wat zou die jongen in vredesnaam bedoelen? Wat een ouderwetse prietpraat met z’n ‘driewerf schande’. Dit is de vooruitgang!

Nou nee. Afscheid nemen van het papier is een vorm van verloedering. Lezen vanaf een scherm is misschien wel deel van nieuwe technische mogelijkheden en innovatie, maar geen algehele vooruitgang. Natuurlijk gebruikt iedereen dagelijks digitale vormen van tekst, alleen zal bijvoorbeeld een tablet nooit een vervanging van het boek kunnen betekenen. Uitgever Theo Sontrop zei het al midden jaren tachtig: de twee vormen zullen naast elkaar blijven bestaan en dat moet dan maar.

Windows, Microsoft, ik heb een enorme hekel aan dat bedrijf en de producten die ze afscheiden (maar dat is een ander verhaal). Als ik zeg dat hun reclame niet deugt dan is dat hartgrondig en oprecht, helemaal gemeend en doodeerlijk. Zeker wanneer die duidelijk gericht is op de meest vatbare groep. Sorry Bill, vast heel leuk om eens een Budweiser met je te drinken, maar verder kun je regelrecht de hoogste boom in.

Er gaat geen platgeslagen flutcomputertje boven de voordelen van het boek. Al was het maar vanwege het feit dat er geen pagina’s meer bestaan in het digitale. De karakteristieke geur ontbreekt, net als de letterlijke gevoelswaarde van een boek, een omslag of band. Ezelsoren zijn verdwenen, en nooit meer kom je een stukgelezen exemplaar tegen, want stuklezen kan niet meer. Digitaal gaat namelijk nooit kapot (zeggen ze, maar hoor ze piepen al de boel crasht). Nooit meer een beklad, door een ander volgeschreven boek tegenkomen, nooit meer een opdracht van oprechte trouw of innige vriendschap op de eerste bladzijde.

Op zichzelf is dat allemaal al gruwelijk genoeg, ware het niet dat het in feite nog erger is. De generatie die van kinds af in aanraking komt met verhalen en teksten, zelfs leerboeken, die digitaal zijn zal een domme generatie zijn. De invloed die lezen vanaf een scherm heeft op het brein is negatief. Het algemene concentratieniveau daalt onder invloed daarvan en door andere digitale afleidingsbronnen. Het samenwerken tussen de hersenhelften verslechtert doordat het scherm plat is. Verder is bewezen geacht dat het geheugen zich minder goed ontwikkelt dan wanneer papier het medium is. Windows doet de vensters op de wereld systematisch dicht.

Uiteindelijk zal er groep zijn die niet vanzelfsprekend met het boek in aanraking is gekomen. Ik ben daar uitermate pessimistisch over en vrees dat die groep in een verdomhoekje zal terechtkomen, zonder vaardigheden, half-hersendood en tot weinig in staat. Gelukkig zal hun hulp en verzorging worden geboden door middel van nieuwe apparaten en nieuwe schermen – van Microsoft natuurlijk.
 

Marko van der Wal (1989) is opgeleid als classicus, redacteur van Tirade en werkt bij Uitgeverij Van Oorschot. Sinds twee jaar blogt hij wekelijks voor tirade.nu. Hij ziet er overigens anders uit dan hij eruitziet.