Afgelopen weekend zeilde ik de Noordzee over. Niet gehinderd door enige zeilkennis of -ervaring. Maar gelukkig wisten mijn bootgenoten wat ze moesten doen. Ter voorbereiding had ik de Zeeverhalen van Biesheuvel gelezen, zodat ik niet helemáál onwetend de zee opging. Dit bleek een nuttige bezigheid, want bijvoorbeeld in het verhaal ‘Storm op zee’ geeft Biesheuvel een overzicht van de schaal van Beaufort. Hierdoor wist ik dat we na een verandering van de wind in een ‘stijve bries’ terechtkwamen. Biesheuvel: ‘Grotere golven beginnen zich te vormen. De brekende koppen doen overal grote witte schuimplekken ontstaan. Opwaaiend schuim komt vrij veelvuldig voor. De windsnelheid is nu ongeveer 25 tot 27 knopen.’ Van een ontspannen zeiltochtje was geen sprake meer.
           Sowieso stond de overtocht behoorlijk in het teken van Biesheuvel. Er waren namelijk maar twee cd’s aan boord. Op de een was met stift geschreven: ‘Feel good IV’. Op de ander stonden verhalen van Biesheuvel, door de schrijver zelf ingesproken. Als we even geen zin hadden in ‘Feel good IV’, en als we gehypnotiseerd dreigden te worden door het eentonige geblaas van de wind en het ritmische ruisen van de zee, zetten we Biesheuvel op. Over het hele schip waren boxen verspreid, waardoor het feitelijk onmogelijk was om, als deze cd opstond, enige handeling te verrichten zonder dat Biesheuvel daarbij was.
          Op een gegeven moment ging ik ‘s nachts naar de wc, terwijl buiten windkracht zes de boot trachtte te molesteren en het grootste deel van de bemanning (al of niet brakend) in hun diagonale bed heen en weer rolde. De afspraak was dat we binnen en zittend zouden plassen, want mikken is lastig bij windkracht zes. Van het dek af was geen optie, want dan was de kans groot dat ik terug naar IJmuiden zou moeten zwemmen.
          Meteen nadat ik was afgedaald in de kajuit, werd ik tegen de keukenkastjes gesmeten. Ter bescherming tegen de kou had ik veertien kledingstukken aan: drie paar sokken, twee broeken, boxershort, drie T-shirts, drie truien, een jas en ten slotte een jollenbroek, een overall voor zeilers. Warm had ik het trouwens totaal niet. De wind blies overal doorheen. Om die rare jollenbroek uit te krijgen, moest ik eerst twee truien en de jas over mijn hoofd trekken. En dat terwijl ik telkens naar de andere kant van de kajuit werd geslingerd. Toen ik daar dan eindelijk in was geslaagd, toen ik minuten later op de wc zat, terwijl de open deur tegen de muur kletterde en ik me moest vasthouden om niet terug naar de keukenkastjes te worden gegooid, klonk in die veel te kleine ruimte, midden in de nacht en midden op zee, de stem van Biesheuvel: ‘Toen ik achttien was was Sjaan zestien en had ze wonderlijk mooie benen. Mooie benen had Sjaan, ja Sjaan had mooie benen en ik kon er geen genoeg van krijgen…’ Het was behoorlijk vervreemdend. De schrijver sprak rustig verder terwijl ik de wc uit werd gelanceerd. 
            Toen ik boven op het dek weer plaatsnam achter het stuur (de automatische piloot stond aan) moest ik denken aan Biesheuvels beroemde verhaal ‘Brommer op zee’. Het gaat over de jongen Isaäc, ‘een aardige maar een beetje vreemde jongen’, die ‘s nachts op het achterdek van een schip staat. Vanuit de verte ziet hij een lichtje naderen en hoewel hij aanvankelijk denkt dat het ‘een wegloevend schip’ is, blijkt het een brommer te zijn die naar hem toe komt. De rest van het verhaal gaat over het gesprek tussen Isaäc en deze brommerbestuurder, die via de touwladder, ‘hop!’, het dek op rijdt. Biesheuvel: ‘De zintuigen kunnen ons bedriegen. Er zijn filosofen die beweren dat alles wat is, inbeelding is en het tegendeel valt ook niét te bewijzen.’
            Wat me tijdens deze oversteek nog het meest verbaasde was hoe druk, ook midden in de nacht, de Noordzee is. Voortdurend waren we bezig om andere schepen te ontwijken, ook al konden we ze soms alleen nog maar op de radar ontdekken. Overal waren kleine lichtjes te zien: van ferry’s, cruiseschepen, olieplatforms en vrachtboten. Terwijl ik koulijdend achter het vanzelf draaiende stuur zat en staarde naar al die lichtjes in de verte, kon ik goed begrijpen hoe deze zelfde lichtjes de fantasie van Biesheuvel hadden geprikkeld. Soms veranderde zo’n lichtje aan de horizon binnen een kwartier tijd in een reusachtige tanker. Andere lichtjes konden ineens verdwijnen, terwijl ze even daarvoor nog hadden gediend als oriëntatiepunt. Hoe meer ik naar die verplaatsende lichtjes keek, hoe psychedelischer het allemaal werd. Ik begon er bijna rekening mee te houden dat een van die lichtjes een brommer zou blijken te zijn.

‘Zeiden ze “Eet smakelijk”, dan dacht ik: ik heb aids! Zeiden ze “Je bent in de war”, dan dacht ik: er is oorlog!’ Taalkundige Wouter Kusters is gespecialiseerd in waanzin, maar verkeerde zelf ook twee keer in een psychose. Op de ‘Wat is wijsheid?’ avond afgelopen dinsdag in debatcentrum woorden in elkaar overlopen (eet-aids, war-oorlog), maar levert ook een soort extase en inzicht op.’ Je overschreidt dus letterlijk alle grenzen en conventies en verkeert gewoon, je bent.. Being, zijn, erzijn, zen, zoiets.

Toen hij dat vertelde, dacht ik aan de laatste roman van Esther Gerritsen. In Dorst hoort moeder Elisabeth steeds riedeltjes in haar hoofd hoort, echo’s van wat ze om zich heen denkt te horen. En wanneer haar dochter als kleuter in het ziekenhuis belandt, denkt ze niet aan bloed of zorgen, maar aan de tramlijnen, hoe die door de stad lopen. Pas in confrontatie met het ‘normale’ (een moeder moet zich zorgen maken om haar gewonde kind) worden dergelijke gedachten gek, maar wie niet waanzinnig genoeg is, ziet die conventies en gaat zich schamen. Precies op dat grensvlak manouvreren Gerritsens personages – de frictie die dat oplevert is pijnlijk en prettig in herkenbaarheid, maar rommelt vooral op ontwrichtende wijze met de vanzelfsprekendheid van ons doen en laten.  

Afgelopen donderdag zat ik bij een gesprek over religie en geloof in De Balie. DJ Isis was er ook. Zij vertelde over haar ‘All=1’-filosofie en hoe haar werk niet alleen uit plaatjes draaien bestaat, maar uit verbinding en het verspreiden van collectieve vreugde en samenzijn (God is a DJ). Dat vond ik wel mooi, al kun je je nergens zo vervreemd en alleen voelen als tussen mensen die een collectief lijken te vormen. We denken niet voor niets alleen van anderen dat zij er écht bij horen. Eenheid bestaat alleen dankzij de buitenstaandersblik die de eenheid opmerkt. Maar wie werkelijk ‘All=1’ ervaart er de buitenstaandersblik verliest, neigt naar de waanzin die Wouter beschrijft. Eveneens zei hij: ‘Een psychose is als een exotische reis naar een oorlogsgebied’. Wat maar weer bewijst dat het goede niet zonder het negatieve kan (en andersom), al klonk het ook een beetje als ‘de kater komt later’.

In de rubriek ‘zondagsgevoel’… vandaag zit ik met de kater van een volle week: grijze wallen en een schorre stem. Thematisch is deze week gekrompen tot een paar steekwoorden. Ging het dinsdag over waanzin, donderdag over geloof, vrijdag las ik een versie van mijn blog voor en kwam de oorlog weer naar voren, gister ging het in de Schouwburg over vervreemding en het gevaar van ‘jezelf zijn’ en de irreële en romantische illusie van innerlijke harmonie. Zonder verscheidenheid in jezelf is er geen beweging.

De dagen schuiven ineen. Alsof ik mijn brilletje even heb afgezet tijden het zien van een 3D film. De dieptelagen zijn over elkaar heen geschoven en vertroebelen het beeld tot een misselijkmakende waas. Vandaag zal ik de lagen uit elkaar trekken, zodat de dagen weer te tellen en te onderscheiden zijn, als de vouwen in een harmonica – ineen gedrukt maken kreukels geen muziek.

Zou Tommy Wieringa wel gedoucht hebben na zijn nachtelijke sprong in de Amstel? De dag na de uitreiking van de Libris Literatuur Prijs was hij te gast in Eye om een verhaal(tje) van Isaak Babel voor te lezen. Terwijl de ene helft van de zaal aan zijn lippen hing, raakte de andere langzaam beneveld door een zeker odeur, dat gelukkig niet kon opboksen tegen de halo van Babelvertaalster Froukje Slofstra.

Tijdens het interview hoorde ik een paar rijen voor me het gemor van een paar grijze koppen: ze vonden Tommy een behoorlijk over het paard getild mannetje dat de gelegenheid flink te baat nam om te geuren met zijn Babel. Voor iemand die waarschijnlijk enkele minuten voordien de waas van de binnenkant van zijn schedeldak had gepoetst, was hij verdomd goed in staat om verholen over zichzelf te spreken. Daarna had hij blijkbaar haast, stapte meteen op en kon eindelijk naar bed.

In de Amstel springen is voorbehouden aan een zeer select groepje schrijvers dat, voor zover ik weet, tot op heden bestaat uit twee personen. Een jaar of vijf geleden koos Beau van Erven Dorens al eens het ruime sop, ter promotie van zijn debuutroman Pijn. Beau wist die titel ruimschoots eer aan te doen door vanaf de Magere Brug plat op het water te kukelen. Zijn boek kwam uit in december, dus er moest daarna een heel blik hulpverleners opengetrokken worden om de nieuwbakken auteur op het droge te helpen. Met onderkoelingsverschijnselen en al afgevoerd naar een politiebureau. De grap kostte hem enkele duizenden euro’s boetegeld.

Of het Amstelspringen voor auteurs zal doorzetten is onzeker. Prinses/koningin Máxima mag dan onlangs een rondje door de gracht hebben gecrawld, de waterkwaliteit van het Amsterdamse is niet te vertrouwen. Ooit een woonboot met een rioolaansluiting gezien? Dat stroomt allemaal linea recta de zeventiende-eeuwse stad in. Met al die smetvreselijke schrijvers laat uitbreiding van het schrijf-en-duikclubje waarschijnlijk nog wel even op zich wachten. Bovendien moet zo’n schrijver zichzelf wel een hele Piet vinden, of een schare Propria Curisten verzamelen om zich te laten opjutten – daar draaien Tommy en Beau hun hand niet voor om – voordat het zover is.

De volgende die, volgens de LC, heeft toegezegd de Amstel in te gaan is Joost Nijsen. Hij is weliswaar uitgever, maar niettemin iemand die de lijn van Wieringa en Dorens uitstekend voort kan zetten.

Het was tijd om weer eens een dagje te koken. Mijn vriend Tijs had me gebeld om te vragen of ik kon invallen, en daar stond ik – na meer dan een jaar – schort voor, mes in hand en uiensnijden maar. Het beloofde een rustige avond te worden in restaurant Marius.

‘Dat kaartje met die tekst,’ zei ik. ‘In het kleedhok. Van wie is dat?’*

Vanachter zijn lamsbout keek Tijs me met opgetrokken wenkbrauwen aan. Ik was het niet eens met zijn nieuwe baard. Vooral ergerlijk waren de volheid en de kleur ervan. Alsof hij een foto van wuivend graan op zijn gezicht geplakt had. 

‘Dat met die worst?’ vroeg Tijs. ‘Dat hangt er omdat er worst op staat.’ 

Restaurant Marius deelt de keuken met café Worst, een podium voor vleeswarenambachtslieden uit binnen- en buitenland. Alles waarin het woord ‘worst’ voorkomt wordt verzameld. 

Ik schraapte mijn uien in de pan en gooide het vuur omhoog. Hier, dacht ik, had je precies de spagaat waarin ik mij de laatste jaren bevind. Met mijn hoofd in de woorden en mijn handen in de ui. Terwijl ik een kist artisjokken uit de koeling haalde, mijmerde ik over wat er nou zo mooi was aan die tekst op de kleedkamerdeur. Hoe kon onschuld/naïviteit** inhouden dat je nooit mogelijke rampen uit de weg ging, tenzij je die rampen uit pure onschuld/naïviteit niet zag aankomen? 

Voor een persoon als ik, die altijd het ergste vermoedt, is er geen heerlijker toestand denkbaar. 

Bij het schonen van de artisjokken werd me duidelijk hoeveel eelt ik precies verloren had in de afgelopen maanden, maar de harten vielen met een bevredigende plons in het water. Ik schrobde mijn zwartgeworden nagels onder heet water, hakte kappers en dacht aan A.M. Homes’ autobiografische boek The Mistress’s Daughter, waarin ze schrijft: “Have I ever told you how precariously balanced I feel? As though my existence can be revoked at any moment?“

Waarom hadden A.M. en ik toch dat voortdurende gevoel dat het tapijt elk moment onder ons vandaan kon worden gerukt? Dat het leven niets anders was dan wachten op de ramp?

Na een korte tien minuten personeelseten begon vrijwel meteen het service. Drie tweetjes en een viertje op het terras. We maakten mooie bordjes. Vooral het groen van mijn paksoi beviel me. Niks mis met burrata en kappertjes, dacht ik.

‘Niks mis met burrata en kappertjes,’ zei Tijs, en gaf mijn voorgerechten aan de bediening mee. Er kwamen nog wat reserveringen binnen en daarna nog een sloot passanten.

Opeens was het elf uur. Ik maakte de laatste toetjes en de bediening telde couverts. Het bleek de drukste avond ooit te zijn geweest. Terwijl ik mijn koksbuis in de wasmand gooide en mijn slippers aandeed om een wijntje te gaan drinken aan de bar, viel me op dat ik sinds de eerste bestelling de printer uit ratelde geen moment meer had gedacht over naderende rampen. 

Innocence is precisely not being able to think about the worst.

*Philippe Vandenberg, Exil de Peintre.

** Volgens mij is de beste vertaling van innocence een uit onschuld/naïviteit samengesteld woord.