Tirade 359 / 1995
[p. 320]

Elma van Haren

Domino

 
Vanwege de winter houdt het licht mij in een donkere omarming.
 
 
 
Baba Yaga’s hut op kippepootjes, zo afwijzend
 
staat de kamer een kwartslag gedraaid naar
 
de schelle envelop op de mat,
 
iemand gooide hoge ogen naar binnen in de hoop
 
dat de daarmee corresponderende haken
 
zich naar boven zullen halen.
 
 
 
Van de naar haar zilveren voering toedraaiende peignoir
 
tot aan de rillende tafel,
 
zo toont alles zijn schaterzijde.
 
(Lacht daar Jack Nicholson als de pinguinman of is het andersom?)
 
 
 
Maar welk bericht er ook ligt te grijnzen,
 
ik bied die schering geen ruimte
 
haar inktzwarte inslag
 
te verweven met mijn bezittingen en ingewanden
 
stemmingen en hersenen.
 
 
 
En als de stemmen beginnen,
 
de papieren stemmen die de namen uitproberen,
 
– Piet Hein Kees Anna Sofie Maria –
 
hou ik goed de bloemen op mijn rok in de gaten.
 
Zolang ik er niet bij ben,
 
zullen die niet in kraaien veranderen.
 
 
 
Binnenin de schaal van overdonderend donker en schuw krimpend daglicht
 
zal ik een lapland’s juli creëren,
 
een ‘patchwork’ van transparant
[p. 321]
 
en zuiver vierentwintiguurs daglicht vermengen
 
met de sneeuw van deze tijd tegenover
 
om ongereptheid neer te laten dalen op muren en kozijnen.
 
 
 
Ik kan er niets aan doen. Woensdag is de kortste dag.
 
Vanaf dan toont een mandril
 
hier en daar alweer zijn kont.
 
Maar zolang mijn naam niet platgetreden wordt
 
in de lei van het lange donker,
 
ontloop ik de scharensliep,
 
altijd op zoek naar het stompe.
 
Ik tuig de kerstboom af zonder naaldverlies.
[p. 322]

Is Nijhoff ‘in’?

Als Nijhoff inderdaad zo actueel is, dan moet het te verdragen zijn, deze (beetje belachelijke) moderne term op hem van toepassing te laten zijn, zonder dat hij zich wrevelig in zijn graf omdraait.

Waarschijnlijk bouwt zoiets zichzelf door de tijd heen op, als een allergie, maar dan positief ervaren.

 

Ikzelf doe er volop aan mee. Altijd Nijhoff veel meer gewaardeerd dan zijn tijdgenoten.

 

Nijhoff ís actueel, dat wil zeggen, dat in zijn gedichten het leven al een begin maakt met het rusteloze stadse, zoals wij dat vandaag de dag kennen.

Slauerhoff natuurlijk is eveneens een en al rusteloosheid, maar bij hem lijkt het soms wat geforceerd, alsof hij het er om doet; lekker onbehagelijk rusteloos zijn. Er zit af en toe naar mijn smaak te veel pathos in zijn poëzie. (Ik zeg niets over zijn proza, dat ik prachtig vind.)

Nijhoff daarentegen raakt de zaken soms wat achteloos aan, met een zorgvuldig uitgebalanceerde lakonieke toets, wat goed aansluit bij de hedendaagse beleving van het (stads)leven en de weerslag daarvan in de huidige poëzie.

 

Heel belangrijk zijn voor mij de ‘grote’ gedichten als Awater en Het Uur U geweest (en nog), vooral toen ik mij voor poëzie begon te interesseren. Het bleek mogelijk een verhaal te vertellen in de poëzie, vol persoonlijke en mysterieuze beelden, onderworpen aan de eigen emotionele wetten en wars van (volgens mij) het behagen van wat toen poëzie ‘moest’ zijn.

 

Naar ik weet, is Brodsky een grote fan van hem. Daaruit zou je kunnen afleiden dat het absoluut de moeite waard is voor de wereld Nijhoff op wereldreis te sturen,

maar dat vind ik gelden voor veel Nederlandse poëzie.

Elma van Haren

Over dit hoofdstuk/artikel

Elma van Haren

over Martinus Nijhoff