Sinds ik bij de Breitner tentoonstelling in het Rijksmuseum – met 14 schilderijen van een meisje in kimono – 20 minuten naar de Brug van Utagawa Toyokumi (hiernaast een variant) stond te staren, ben ik steeds opzoek naar het detail.

Een betekenisvol detail; de zwarte linkerhandschoentjes van de aanslagplegers in Brussel. Had niemand dat kunnen interpreteren? Het verheffend detail: een opeens ontdekte antipathie tussen twee personages op zo’n print als hiernaast. Het schijnbaar zinloze detail zoals Reve bedoelde. En het detail dat in zichzelf weinigzeggend is, maar een kunstwerk helpt maken.

Zoals de wat onbeholpen lijnen die de de kracht van Saruhashi-brug van Hiroshige uitmaken. De krassen in het water die de sterke stroom suggereren die de hoogte accentueren, die de dramatiek maakt. Een kras.

Het is detailkunst zoals sommige literatuur dat kan zijn: romans van Edward StAubyn, als A clue to the exit, die vooral uit heel goede zinnen is opgebouwd. Krassen.

Het detail maakt gelukkig, je kunt je erin verliezen, en diep ongelukkig: je bent verloren als je het gemist hebt, als de taxichauffeur die het detail waarneemt dat hij de koffers niet mag aanraken, daar de politie voor waarschuwt, maar  het drama niet kon voorkomen.

Sinds kort werk ik anderhalve dag per week bij een wijnhandel. Ik miste de horeca, wilde niet meer altijd in mijn eentje werken, maar heb B beloofd niet meer te zullen koken voor mijn geld. De uren, weet je. We kennen dat te goed.

Dat ik thuiskom en haar zie slapen, dat zij opstaat en mij ziet slapen. Dat we op zondag asynchroon doodmoe zijn.

Mijn eerste beurs was vorige week. Prowein, in Dusseldorf, is stuitendgroot en verstikkend druk. Gelukkig had vriend en nieuwe baas Olle een helder plan en een lijst met namen en stands. Het was leuk om hem aan het werk te zien; een goede manier om alle producenten en hun nieuwe jaargangen te leren kennen.

De werkdag was een paar uur te lang. Olle zit zo in elkaar dat hij kan besluiten ergens weg te gaan en dan nog twee uur blijft rondhangen. Ik zit zo in elkaar dat ik besluit te gaan en eigenlijk al weg had willen zijn. We gaan hier samen wel uitkomen. Daar heb ik vertrouwen in. Hoe dan ook: we hadden honger, moesten naar Keulen omdat er in Dusseldorf geen hotelkamers meer waren en werden weggestuurd bij een maanden tevoren gereserveerd restaurant omdat we te laat kwamen.

Nou heb ik in mijn verleden als gastheer bij een drukke zaak meermaals tafels weggegeven omdat mensen een kwartier te laat kwamen. Wat je dan doet is dat je de situatie uitlegt, ze een drankje aanbiedt en aan de bar laat wachten tot er weer iets vrijkomt. Je haalt een voordeel uit een nadeel: dubbele bezetting van een tafel zonder dat de rechtmatige reserveerder daarover mag klagen.

Zo niet in Keulen. De Duitser (ook al was deze van Italiaanse herkomst) wil niet dat je met zijn regime fuckt. Olle baalde. Hij zit zo in elkaar dat hij zonder eten heel sjagrijnig wordt. Ik word vooral laconiek. We gaan hier samen wel uitkomen. Daar heb ik vertrouwen in.

Bij het hotel bleek een van onze kamers vergeven. Ze hadden maar één bed ter beschikking. Toen Olle tegen de baliemedewerker zei dat we een probleem hadden, stond de medewerker op. Hij kwam achter zijn balie vandaan en ging dreigend voor ons staan. Wat hij miste in lengte, maakte hij meer dan goed in overtuiging. Kennelijk had hij verstaan dat we hem een teringlijder vonden. Dat was niet wat we gezegd hadden. Wij benadrukten dat. In het Engels. Daarna in het Duits.

Het wilde er niet meer in. We kregen hem niet terug op zijn stoel. De Duitser (ook al was deze van Filippijnse herkomst) wil niet dat je met zijn regime fuckt.

We liepen naar buiten, tuurden over het plein waar drie maanden geleden massa-aanrandingen plaatsvonden. Nu stond er achterlijk veel oproerpolitie. Ik schatte vier zwaarbewapende agenten voor elke burger.

‘Misschien zijn ze nog wat gespannen,’ zei Olle. ‘Door recente gebeurtenissen.’

‘Ja,’ zei ik. ‘Ze lijken niet te willen dat er met ze wordt gefuckt.’

Het leek best een goede grap, tot ik vandaag de krant van de mat haalde.

______________________________________________________________________________

Gilles van der Loo (Breda, 1973) is redacteur van Tirade. Sinds 2010 publiceerde hij online en in diverse bladen. Van hem verschenen in 2011 de verhalenbundel Hier sneeuwt het nooit en in 2013 de roman Het laatste kind.

Proza, poëzie, een zondagblogger op donderdagavond en muziek die je maar beter nu vast kunt leren kennen: we gaan het podium op! Met in levenden lijve een groep jonge, inspirerende auteurs die iets hebben bijgedragen aan recente nummers van Tirade.

Op donderdag 7 april kunt u ons vinden in het mooie theater van de Centrale Bibliotheek van Amsterdam. De avond begint om 20:00 uur, uiterlijk 21:30 laten we u weer gaan, maar u bent ook welkom om met ons ‘t glas te heffen.
De toegang is gratis (hoera!). Er is ook een Facebook-event met allemaal extra weetjes, zoals: waar moet je op letten bij een voordracht van Mathijs Gomperts?

Voordrachten van Wytske Versteeg, Maurits de Bruijn, Mathijs Gomperts en Wieke van der Linden. Onvergetelijke muziek van de band Roosmarijn. Presentator: Roos van Rijswijk.

Wat te doen als je iemand beter wilt leren kennen?

Je zou voorzichtig kunnen beginnen. Beginnen met een oefening. Je hoeft je jas maar aan te trekken en je kan graven in de tuin van je geheugen. Je loopt langs de verhalen waarin hij figureert, bekijkt ze van dichtbij. Steek ze als planten uit de aarde, plaats ze op een rij in het gras. Waar stond hij in de kamer? Wie waren er toen bij? Hoe voelde de stof van de bank waar je op zat? Je zou het almaar zekerder willen weten, je zou grenzen willen aan waarschijnlijkheid. Dat je uiteindelijk de planten net iets dichterbij plaatst, dichter bij hoe het ooit echt is gegaan.

De tuin zou er wel wat verlegen bij staan. Er zijn wortels doorgestoken. Nee dan de tweede oefening, al is-ie wat gevaarlijker, al kun je daarna niet echt meer terug. Je verzint zijn verhalen. Je herinnert je dingen die nooit zijn gebeurd^*. Diep ze uit tot ze bijna echt zijn. Steek alles wat je van hem weet als een schep in de aarde, plaats je voeten aan weerszijde van de steel, voel de druk van het ijzer door je zolen en spring. Het blad verdwijnt volledig in de grond. Trek nu aan de bovenkant, de schep en daarmee de grond op spanning. Laat los. Verhalen trillen als vanzelf, als wormen uit de grond. Wie vertelt jou dat ze nooit zijn gebeurd? En wat dan nog? Het resoneert. Het raakt aan alles wat je van hem weet.

*Niet zo vrij naar Harry Mulisch in De Ontdekking van de Hemel

(Typografie door Sander Kuypers)

___________________________________

Branko Van (1985) is dichter en aankomend kinder- en jeugdpsychiater. Hij werkt momenteel aan het afronden van zijn proefschrift over inter-individuele verschillen in de neurobiologie van ADHD. Gedichten verschenen eerder in o.a. Krakatau, Meander, Tirade en Hollands Maandblad. Lees meer van Branko op: https://vanbranko.wordpress.com

Een taboe lijkt me ook iets waarmee de schender ervan over zijn eigen graf regeert. Taboeschendende handelingen, incest, kindermisbruik, zorgen ervoor dat er nog generaties later schade ondervonden wordt. Ik vind dit een bijna biologisch-anthropologische  verklaring van waarom het eigenlijk taboe is.

In de Oscarwinnende  film Spotlight van Tom McCarty en het boek A Little Life van de Hawaiaans-Amerikaanse  Hanya Yanagihara  ligt misbruik door Rooms-Katholieke geestelijken aan de basis van een verhaal dat zich veel later afwikkelt, lang na de gebeurtenissen waarop het taboe rust. Daarmee is de tijd die vergleden is, en ook het taboe zelf een element in de verhaalkracht geworden. In beide verhalen wordt een verzwegen geheim langzaam afgepeld als de rokken van een ui.

In Spotlight besluit een club onderzoeksjournalisten van de Boston Globe begin jaren nul van deze eeuw het stilzwijgen over een reeks misbruikgevallen in de van oudsher katholieke Amerikaanse stad te doorbreken. Het is een zinderende journalistieke thriller waarin twee zaken bijzonder opvallen: 2002 lijkt nog voor de grote internationale ontwikkeling van het Ego te zijn: de groep werkt samen als bijen in een korf, er is er niet een die tracht de credits naar zich toe te trekken. De film problematiseert het begrip schuld, door elk van de betrokken verzwijgers ergens een aandeel in de ontmanteling te gunnen.

A Little Life maakt eveneens op een narratief interessante wijze gebruik van het taboe op misbruik, 800 bladzijden lang wordt steeds mondjesmaat een klein tipje van de sluier gelicht onder welke het gruwelijke verleden van de hoofdpersoon Jude verborgen gaat. Er zitten gewoon heuse misbruikcliffhangers in! Veelzeggend in deze is ook wel de cover, een man die ik eerst veronderstelde in pijn te verkeren, maar het is een kunstwerk dat ‘Orgastic Man’ heet. En dat eerste  – de pijn –  is relevant in het verhaal, het tweede is duidelijk juist precies het logische probleem van Jude, hij kan natuurlijk geen plezier meer aan sex beleven. Het omslag lijkt een bevestiging van de gedachte dat de pijn die als motor onder dit verhaal schuilgaat, ook ergens geassocieerd is met genot.  Narigheid wekt genot op.

Wat mij tot de ongemakkelijke vraag brengt (zie ook succes van Het hout van Jeroen Brouwers) dat een moeilijk fenomeen als een taboe dus ook de intense interesse ernaar losmaakt. Het taboe als motor voor een verhaal. En dat de lezer daarmee ergens naast zijn hoop op de berechting van de schuldigen dus eveneens een beter begrip voor wat de schuldigen dreef zou moeten krijgen? Of althans tegen zijn zin moet toegeven dat wat deze maatschappij als zeer ongewenst beschouwt bij hem/haar toch ook een diep gevoelde fascinatie loswrikt.