Mijn vriend Arie eist auteurschap van het woord Feestweek op. Hij wil graag dat ik dat op deze plek vermeld.

Zolang ik me kan herinneren werd met Feestweek™ de periode tussen 23 december en 2 januari aangeduid waarin Boris, Arie, Gijs en ik op het automutulatieve af het nachtleven van onze stad uitwoonden.

Er schuilt loutering in een uurtje staand slapen op een thuisfeest in de zinkende woonboot van onbekenden om aansluitend met dim sum te ontbijten in een restaurant waar het avondservice al begonnen is. Omdat Gijs en ik jaren van onze vriendschap in de horeca werkten vlochten we het uitgaan een beetje tussen de diensten door, en voor jonge mannen is dat heel lang geen probleem.

De belangrijkste en voor zover ik weet enige regel van de Feestweek™ is dat je moet komen als je vriend het nodig vindt. Helaas ben ik niet iemand die zijn sms-geschiedenis bewaart bij het wisselen van telefoons, anders had ik uit honderden voorbeelden kunnen kiezen, maar om half vijf ‘s nachts gewekt worden door een berichtje als Bunker NDSM, vragen naar Vinnie is qua toon en inhoud zeker representatief.

Dit jaar pak ik om de dag een feestje mee: een vorm van arbeidstijdverkorting waardoor ik vroeger al snel de enige regel gebroken zou hebben, maar die tegenwoordig prima werkbaar is omdat Boris twee kinderen heeft, Arie voor de Top-2000 werkt en Gijs al bijna vijf jaar dood is. Het merendeel van de feestjes waar ik dit jaar ben aangehaakt werd dan ook georganiseerd door vrienden van mijn zwager, die net die cruciale twaalf jaar jonger zijn. In die groep ben ik de enige met een kind, dus niemand zal op het idee komen me aan de regel te houden.

Eergisteren – na een feestje op een hopelijk na mijn vertrek niet gezonken woonboot – at ik cheung fan bij Kam Kee op de Ceintuurbaan. Onder het eten las ik de Vrouw, die iemand op de stoel naast me had achtergelaten. Smaakversterker en goedkoop nieuws gaan prima samen: als een geharpoeneerde octopus glibberde de kater van mijn rug. Ik sloeg het magazine dicht, keek op en zag op de kleine ronde klok boven de bar dat het half een ‘s middags was. Als vanzelf pakte ik mijn telefoon en scrollde door mijn favorieten. Boris en Arie staan er nog in, Gijs niet meer.

Ik vroeg me af of ik zijn nummer nog uit mijn hoofd kende en toetste het in; wist zeker dat het klopte. Even overwoog ik het weer op te slaan, terug te zetten op de plek waar het altijd had gestaan.

________________________________________

Gilles van der Loo (Breda, 1973) is redacteur van Tirade. Sinds 2010 publiceerde hij online en in diverse bladen. Van hem verschenen in 2011 de verhalenbundel Hier sneeuwt het nooit en in 2013 de roman Het laatste kind. 

Wat hebben een New Yorkse kleine roodharige bioscoopcaissière met de naam Mazie , een grof gebouwde boer uit Frankrijk die Boris heet en een Japanse dokter met de naam Sasaki met elkaar gemeen? Ze zijn vereeuwigd door grote literaire talenten die ervan hielden met mensen te spreken om hun verhalen tot het basismateriaal van hun boeken te maken. Mazie, de onvergetelijk vrouw van die naam komt van Joseph Mitchell. Je hoeft maar een verhaal van Mitchell te hebben gelezen om voorgoed van hem te houden. Mitchell is ook bekend vanwege een van de indrukwekkendste writer’s blocks uit de geschiedenis. Enige decennia bracht hij niet-schrijvend door op de redactie van the New Yorker, waar hij toch gewenst bleef, vanwege het munten van de klassieke The New Yorker reportage: lange goed geïnformeerde reportages die minstens 10 mensen rond een thema uitgebreid aan het woord lieten. Mitchell loopt in veel van zijn verhalen rond aan de rafelranden van New York, zeg New York aan de havens, de barren, de emigrantenkant. Elk van zijn verhalen is een levendige evocatie van een wereld die er enerzijds niet meer is, maar die je anderzijds elders nog altijd overal kunt vinden: mensen zonder succes maar die ook een volledig bestaan leiden. Van Mitchell kun je alleen maar houden.

Boris figureert in John Bergers Once in Europa, boeren uit de Franse Alpen en hoe hun levens eruit zien. Hij is een weinig sympathiek personage, maar hoe hij aan zijn einde komt, wens je niemand toe. Dr. Sasaki is een van de zes Japanners die John Hersey portretteert in zijn werkelijk fantastische Hiroshima. Heb je je ooit afgevraagd hoe het was, die bom en al die doden? Een logische vraag. Hersey reisde een jaar nadien af naar Hiroshima en sprak de mensen en vertelt het verhaal zo rechtstreeks als maar mogelijk is. Ik ben er nu geweest, die zesde augustus 1945. De onverwachte details doen het werk, zoals overal: de ‘afdruk’ of vereeuwigde, ingebrande  schaduw die de bom maakte op muren, van mensen die er niet meer zijn, midden in een handeling: een man die zijn lastdier wilde gaan slaan. Een fotografisch fenomeen met een macaber effect. De geboorte van een kalf in een alpewei en hoe de boer met de arm tot de oksel in de koe het kalf keert. Hoe Mazie altijd een sigaret in de linkermondhoek heeft bungelen en ’s avonds na het werk altijd een groep dronkaards wat kleingeld gaat brengen.

Deze drie auteurs tonen de reportage als het hart van de literatuur.

De afgelopen weken had ik het op deze plek niet over mijn leven. November en december zijn voor mij drukke maanden, en alle tijd die ik vrij te besteden had ging naar mijn nieuwe boek, waarvan ik vandaag de driehonderdste bladzijde schreef. De eindstreep lijkt steeds ergens om de hoek te liggen.

Je zou denken dat het fijn was om even los te zijn van de verplichting me bloot te geven op het internet, maar dan zou je voorbijgaan aan het feit dat niets inherente waarde heeft, en aan de functie van de taal in het duiden en aanmaken van herinneringen.

Schrijven is zingeving, en zingeving heeft maar één functie: het te rusten leggen van angst. In het hart van elk goed verhaal is paniek te vinden, een organisme dat zich uit alle macht staande probeert te houden in een nog ongeduide wereld. Met andere woorden: ik heb jullie gemist.

Misschien komt het doordat we een winter als een lentebloem doormaken, maar alle decemberdingen komen steeds zo plotseling. Of ze zijn ineens al voorbij, terwijl ik nog de vlekken voor mijn ogen wegknipper omdat ik te lang in de zon gekeken heb. Zo ook de eindejaarslijstjes. Terwijl ik zo van de boekenlijstjes houd, al is het heel makkelijk erover te zeiken want iedereen kent wel een juweeltje dat totáál genegeerd wordt door alle critici.

Ik heb ook een boekenlijstje gemaakt, een particulier en achterhaald geval, want ik lees niet altijd met de actualiteit mee en loop nogal achter wat betreft canonieke klassiekers, waardoor er ieder jaar nieuwe meesterwerken te ontdekken zijn die iedereen al ontdekt had. Gelukkig zit er ook een miskend pareltje tussen.

1: De brieven van Gerard Reve, vooral die aan Carmiggelt. (Gerard Reve – Brieven aan Simon C. Veen, uitgevers, 1982)
Boeken die iets aan je leesgedrag veranderen zijn zeldzaam – althans in mijn geval, ik ben nogal eenkennig en rechtlijnig. Zo heb ik jarenlang geroepen dat ik niemands dagboek wilde lezen (enter de dagboeken van Vroman, daar ging ik ineens) en nog harder riep ik dat andermans brieven mij niet konden bekoren. In een verloren uur bladerde ik door Brieven aan Simon C. en stuitte op deze zin:

‘Ik vind het jammer dat bij een voetbalwedstrijd niet beide partijen kunnen verliezen, en dat er zo zelden doden bij vallen.’

Dan heb je me, hoor. Ik hoef u, die naar ik aanneem minder achterloopt dan ik, vast niets te vertellen over de incorrectheid van Reve. Het plaatsvervangende schaamrood steeg me regelmatig naar de kaken, waarbij ik ook nog eens heel hard moest lachen, en dit alles huichelachtig rechtredeneerde, want gestorven is-ie toch al.
Nu ben ik steeds op zoek naar mooie brievenboeken. Tips zijn welkom.

2: Michael Faber – Het boek van wonderlijke nieuwe dingen. Podium, 2015. Vertaling van Harm Damsma en Niek Miedema.
Over eenkennigheid en rechtlijnigheid gesproken: tot een paar jaar geleden wilde ik als ik een boek las, liever niets weten van de schrijver. Het boek an sich moest genoeg zijn. Maar bleek: heel veel boeken worden rijker als je weet waar het verhaal vandaan komt. Is dat erg? Niet als een boek zonder die informatie ook nog gewoon retegoed is natuurlijk. Dat is het geval met Het boek van wonderlijke nieuwe dingen – een meesterwerk, in mijn bescheiden mening, over een missionaris die naar een andere planeet wordt uitgezonden om de lokale bevolking over de Bijbel in te lichten. Ondertussen loopt, vanwege de twee verschillende werelden waarop ze zich bevinden, de relatie met zijn vrouw op de klippen. De beschrijving van de planeet, de vreemde wezens erop, zelfs de weersomstandigheden: geniaal. De lading van het boek als je weet dat Faber ’t schreef terwijl hij zijn eigen vrouw verloor: haast ondraaglijk, maar zo, zo knap.

3: Annelies Verbeke – Dertig dagen. De Geus, 2015.
Eén van de aimabelste romanpersonages die je je in kunt denken: Alphonse. In een roman die een verhaal vertelt, vragen oproept, geëngageerd is en fenomenaal geschreven – ik kan hier wel heel lang over door preken, maar volgens mij is alle lof (deze, deze, deze) terecht.

4: Bas Vandenbosch – Klem. Atlas Contact, 2015.
Een lief, prachtig, verhaal over een elfjarige jongen die zich schuldig voelt over de dood van zijn moeder. Een schets van de jaren ’60 die vooral het zwijgen en de beklemming illustreert. Op één of andere manier heeft men in de spaarzame besprekingen over dit boek besloten dat het een ‘klein’ verhaal is. Ik vind van niet. Het gaat weliswaar over een kleine jongen, in zijn kleine omgeving, maar het verlies van geliefden, schuldgevoel, de relatie tot je ouders en opgroeien überhaupt – dat zijn toch, om nog maar eens een stoplap te gebruiken, universele thema’s?
Ik wilde heel graag een voorbeeld geven van de goede zinnen die erin staan, de rake typeringen, de soms hilarische passages over bijvoorbeeld de ‘stoere jongen’ van de straat die het IQ van een pinda lijkt te hebben, maar ik heb het boek omdat ik het zo goed vond aan iemand uitgeleend. Aan wie is de vraag overigens, er is reactiemogelijkheid onder dit blog.

5: Siri Hustvedt – The Shaking Woman or a history of my nerves. Sceptre, 2010.
Vorige week zeverde ik op deze plaats over Leslie Jamison en haar gezever over zichzelf. Dat boek ben ik gaan lezen omdat ik zo onder de indruk was van The Shaking Woman. Hierin schrijft Hustvedt óók voornamelijk over zichzelf, waarbij ze de oorzaak probeert te achterhalen van de vreemde aandoening die haar achtervolgt; aanvallen van onophoudelijk schudden met het hele lichaam, alsof ze geëlektrocuteerd wordt. In haar zoektocht ontleedt ze niet alleen haar eigen persoon maar ook de geschiedenis van zenuwaandoeningen. Freud, natuurlijk, maar ook keihard neurobiologisch onderzoek. Het staat vol met interessante feiten en theorieën, naast ontroerende persoonlijke anekdotes. Precies de juiste verhouding, met nergens een dwangmatige drang tot het trekken van sluitende conclusies.

Met Marijn Sikken* had ik een zeer korte – ik zat in Duitsland, met knipperende wifi – Facebookberichtenwisseling over Jamison. Zij vindt dat die de masturbatieliteratuur overstijgt. Ik vind van niet, maar vind dat wel van Hustvedt. De grens tussen zelfbevrediging en literatuur zal voor iedereen op een ander punt liggen, denk ik zo, het is een interessante kwestie. Zo bezien kan ik met mijn vers ontdekte liefde voor autofictie, brieven en andere al dan niet egogerelateerde letteren in ieder geval nog even voort, in het nieuwe jaar.

*Marijn publiceerde bij toeval op dezelfde dag een (goed onderbouwd) stuk over Jamisons Examens in Empathie. Hier.

—-

Roos van Rijswijk (1985) is redacteur van Tirade, publiceerde verhalen in diverse literaire tijdschriften en is één van initiatiefnemers van de J.M.A. Biesheuvelprijs. Ze is columnist bij Advalvas. In februari verschijnt haar roman Onheilig (Querido).