Mijn broertje is al een paar weken op reis, wanneer hij terugkomt weet niemand, ook hij niet. Hij hoopt op jaren. Toen we hem en zijn vriendin op Schiphol uitzwaaiden heb ik gehuild als een baby en eenmaal buiten – mijn moeder en ik rookten een sigaret, zaten op de rand van een stenen plantenbak – probeerde mijn kleverige kop weer op gang te komen.

‘Ik kan me er zo weinig bij voorstellen,’ zei mijn moeder.

‘Het is heel normaal, nu, reizen,’ zei ik maar kon me er ook heel weinig bij voorstellen.

Ver weg ben ik weleens geweest; een keer in Mexico, twee keer in Amerika. Maar altijd onder de vleugels van iemand die alles regelde en een broertje dood had aan reizen – mijn broertje slaapt op stranden, of in een hangmat met een klamboe eroverheen, mijn vakantiegezelschap gaf de voorkeur aan schone hotels en bungalows met tv-verbinding. Ik vond alles best. Het feit alleen al dat ik buiten Europa was, was sensationeel genoeg.

Als ik denk aan ‘reizen’ staat het zweet me gelijk onder de oksels. Wat regel je eerst, je vlucht of je slaapplaats? Hoe régel je die dingen überhaupt? Hoe ongemakkelijk zijn welvaartsverschillen in het land van aankomst (alleen al het feit dat ik me deze vraag stel doet me ineenkrimpen, vreselijk wezen dat ik ben)? Een maand langer wegblijven, maar wel in stinkhostels pitten, of korter weggaan en in hotels slapen? Waarom heb ik toch zo’n grafhekel aan kamperen?

Heimwee heb ik nooit, bang ben ik zelden, wel lijd ik aan organisatiezeer; ik overzie het allemaal niet, waardoor ik al snel denk: laat ook maar. Bovendien maak je me al straalgelukkig als je me in een vreemde stad neerzet en daar rondjes laat wandelen om naar gebouwen te kijken die ik niet ken, en om in mijn eentje een maaltijd te bestellen in een onbekend eetcafé. Die vreemde stad ligt bij voorkeur in Europa, zodat de overgang niet te groot is maar vermoedelijk toch groter dan bevroed. Ik zeg altijd dat ik niet wil reizen maar eigenlijk is dat niet waar – heel, heel graag zou ik een paar maanden, of misschien wel een jaar lang per trein door dit werelddeel reizen. Als ik eenmaal in een trein zit is alles oké: hij gaat vooruit, ik kan er niet uit en niet verkeerd rijden, kan gewoon rustig naar buiten kijken. En als ik eenmaal in de stad of het dorp van aankomst mijn slaapplaats heb gelokaliseerd ben ik dagen zoet met het in steeds grotere cirkels door mijn omgeving wandelen. Je leert vanzelf de leuke mensen en mooie plekken kennen, op die manier, en je weet altijd de weg naar ‘huis’. Mijn grand tour zou beginnen in Nederland, want ook hier zijn zat plekken waar ik hoogstens een halve voet heb gezet.

Maar ja. Voor een Eurotrip heb je geloof ik best veel geld nodig, als je tenminste vakkundig de kampeerterreinen wilt vermijden en van treinen houdt.

Afgelopen vrijdag zei ik mijn moeder gedag. Halfsentimenteel gaven we elkaar een aangeschoten knuffel.

‘Zet ’m op,’ zei ze.

Vanaf vandaag woon ik drie maanden in Maastricht. Een avontuur zo groot en leuk dat ik al een week raar droom, terwijl ik mezelf ook een beetje pathetisch vind. Vooral omdat ik via Instagram foto’s van mijn reislustige broertje zie, met apen erop en oerwouden, stranden, zijn bruine kop.

Het cirkelen moet ergens beginnen.

—

Roos van Rijswijk is redacteur van Tirade. Ze publiceerde proza in diverse tijdschriften en de roman Onheilig (Querido, 2016).

NOWELA

Toen ze aan de generaal Branickatram haar voet was kwijtgeraakt,
was haar tuin in het midden van de werf verruïneerd.
Een deel was met gaas bedekt, zoals de voile die de weduwe verbergt;
uitgegroeid tot netten met stengels en troep.
Op een houten tafel een spoor van zwarte speelkaarten,
op het grindpad een muis.

Ik herinner me de nobele Branicka van daarvoor,
in de jurk van eeuwen,  het zilveren helium van haar haar.
Ze pakte van de vloer een breekbaar kopje,
Zilveren parels, botercakejes, en in een pose van een portret van Maria Ludwika
wachtte ze op haar drie oude mannen.

Ze had er onmiskenbaar drie – die van de Desa-winkels, die van de dansschool
en die van het pension.
Ze droegen grote grote zwart glooiende hoeden
als in korsetten vervat, waarvan de baleinen kraakten.

‘Ce sont des Vieilles’ dacht ik in het Frans,
en op zijn Frans dronken zij slappe koffie en lachten op zijn Frans,
Als piepende, klein wedstrijdjes vlogen
slaperig bijen uit en grote vlinders en er was veel gepraat,
om die andere geluiden niet te horen.

Toen ze aan de generaal Branickatram haar voet was kwijtgeraakt,

naar het gerucht ging door dikdoenerij, de eerste bij het borduren
een naald at, de tweede zich verslikte in een rozenkrans, maar onsterfelijk bleek,
en de derde werd niet gevonden.

Ik kijk naar de puinhopen van de werf op de binnenplaats,
ik denk aan een afzonderlijke voet, een vrouw,

Wind op mijn borst, een beetje regen in mijn gezicht
het is tijd in de oven te verbranden.

…

Een paar weken terug was ik in Warschau. Toen ik ‘s avonds een rondje liep stuitte ik op een plaquette met een gedicht van Stanisław Antoni Grochowia (1934 – 1976) , een woeste dichter die op 42 jarige leeftijd in Warschau stierf.

Het centrum van Warschau werd na de Oorlog herbouwd, deels door goed te kijken naar schilderijen die Canaletto in de 18e eeuw maakte…

Elk nieuw land, elke nieuwe stad is een gedicht dat je met zeer beperkte middelen tracht te vertalen tot iets wat in het geheel niet klopt. In bovenstaand geval een compilatie van wat google translate in vier talen met het gedicht doet. Het klopt niet, maar het klopt wel. Het geeft althans nu in deze verminkte vorm heel goed weer wat ik in korte tijd van Warschau heb begrepen. Weinig en van alles dus.

Het is een beeld van een stad waarvan je in de gidsen kunt lezen hoe vaak en hoe grondig zij verwoest is.

(ps voor wie echt wil weten hoe het gedicht gaat – en voor wie een beetje Pools kent – wordt het op deze pagina geciteerd, en: lees je echt Pools? Ik wil dolgraag weten wat er staat!)

—————————–

Menno Hartman (1971) is uitgever bij Van Oorschot en was redacteur bij Tirade. Leest nu Adam Zamoyski Poland, a History

Bewaren

Bewaren

Afgelopen vrijdag was ik voor het eerst op het Boekenbal. Sinds mijn debuut in 2011 uitkwam mocht ik vijf keer mee (nooit op eigen naam, natuurlijk) waarvan ik er dus slechts één verzilverd heb.

Hoewel de redenen die ik opgaf voor het niet-kunnen uiteenliepen kwam het er in de kern steeds op neer dat ik dacht niet op een boekenbal thuis te horen. Ik waande me een outsider.

Toen Emmelie van publiciteit me afgelopen maandag appte dat er een kaartje voor me was zei ik onmiddellijk dat ik mee zou gaan. Ik zette het Boekenbal in de agenda en ging verder met het lezen van de krant.

Pas toen ik merkte al een aantal bladzijden niets meer van het nieuws te hebben opgenomen vroeg ik me af waarom ik nu zo zonder zonder twijfel ja had kunnen zeggen.

Lag de grens bij drie boeken? Was ik per 2017 eindelijk ook in mijn eigen ogen schrijver?

Ik geloof dat iedereen bij zijn debuut de hoop koestert in één knal naar de sterren door te schieten, met vertalingen in meerdere landen, verfilmingen en eindeloze interviews. Laat ik voor mezelf spreken: ik droomde ervan en mijn droom kwam niet uit.

Het schrijverschap bleek ploeteren voor weinig beloning en erkenning. Ontevredenheid ligt altijd op de loer; zelfs auteurs die in mijn ogen heel succesvol zijn vinden hun verkoop en het aantal prijzen dat ze winnen meestal tegenvallen.

Dubbel aan dit vak is ook dat we gezien willen worden voor werk dat we in het donker maken. De schrijver speelt na het afleveren van zijn product geen rol meer, als een draagmoeder die in ruil voor een handje munten afstand doet van haar baby*.

Het werd vrijdag. Om negen uur sloot ik aan bij Wytske Versteeg, ergens halverwege de rij die zich uitstrekte van de ingang van het Vondelpark tot aan de Paradiso. We praatten het over haar Tiradeblog van een aantal jaar geleden, waarin ze aansneed dat schrijvers kijkers zijn, en daarom altijd op een afstand van de wereld staan.

Er waren veel bekenden. Iedereen zag er mooi uit en was aardig. Ik groette een recensent die ook schrijver is en vergaf hem (in mijn hoofd) een vergissing die hij maakte bij het bespreken van mijn eerste boek.

Naar verluidt heb ik later die avond meerdere mensen gedwongen een kopstoot met me te drinken. Ik herinner me dat ik de meer wollige schrijvers die ik tegenkwam geknuffeld heb. Wat ik boven alles meenam van mijn eerste Boekenbal (tot de afterparty die ik ondanks het knalrode polsbandje dat iemand me omdeed niet heb kunnen vinden) is dat we allemaal outsiders zijn.

Volgend jaar graag weer.

 

*Nu zijn er natuurlijk schrijvers wier persoon zichtbaarder is dan hun werk, maar weinig roept bij collega’s meer irritatie op.

____________________________________________

Gilles van der Loo (Breda, 1973) was redacteur van Tirade. Sinds 2010 publiceerde hij online en in diverse bladen. Hij schreef de verhalenbundel Hier sneeuwt het nooit en de roman Het laatste kind. Op 23 oktober van dit jaar verscheen zijn nieuwe en sterk autobiografische roman Het jasje van Luis Martín.

 

‘Ik heb het idee,’ zei ik tegen I., ‘dat mensen nu voor me opzijgaan in plaats van dat ze door me heen proberen te lopen.’

Mijn jas flapperde perfect in een lentebries en later op de avond zou iemand aan me vragen of ik iets met m’n haar had gedaan, mijn eerlijke antwoord zou zijn dat ik het geborsteld had. Naast me liep I. met een glanzend baardje en een heel mooi pak aan. Mijn schoenen tikten op de stoep en mijn lippen waren rood.

In een winkel noemde iemand me ‘u’, ik had het idee dat dit net iets eerbiediger dan normaal gebeurde.

‘Lekker hè,’ zei I.

‘Misschien moeten we gewoon eens per week zo een rondje door de stad lopen,’ vulde ik aan.

We dronken koffie op een parkbankje en vonden onszelf tegelijkertijd geweldig en verschrikkelijk. Daklozenkrantverkopers probeerden het niet eens en niemand vroeg ons om een sigaret of een euro.

‘Sowieso,’ zei ik, nadat we deze conclusie hadden getrokken, ‘ik heb alleen een briefje van vijftig bij me.’

We zagen er – sorry – echt heel goed uit. Tegelijkertijd wisten we dat er mensen zijn die er altijd zo bij lopen, dat wij onszelf nu helemaal fancy vonden terwijl sommige mannen dagelijks in een Suit Supply’tje rondbenen en er vrouwen bestaan die elke dag hun haar borstelen.

‘Pardon,’ zei een vrouw die niet eens bijna tegen me aanliep; ze had perfect peroxidehaar, een klein hondje op haar arm en een jas aan waar ik een halfjaar huur van zou kunnen betalen.

‘Het is je vergeven,’ wilde ik zeggen, ‘ga in vrede,’ maar dat deed ik toch maar niet.

Het Boekenbal, waar ik me zo op verheugd had dat het gênant werd, was warm en kleverig. Er was een levende slang die mensen om hun nek konden hangen en daar werd ik spontaan nogal dierenactivistisch van (wat de fuk, CPNB). Er waren wel veel mensen waarvan het fijn is om ze te zien en voor we voortijdig naar een café vertrokken kreeg ik een aantal van die mensen zo ver dat ze heliumballonnen leegzogen, iets wat ieder feest sowieso naar een hoger niveau tilt.

De volgende dag had ik geen kater doordat ik (ondanks mezelf) niet zoveel had gezopen. Wel ontzettende spierpijn. Raar: ik had niet gedanst, zelfs niet eventjes in een kroonluchter gezwaaid. ’s Middags liep ik in een spijkerbroek en een rommelige jas over straat en wist ik ineens waar de pijn vandaan kwam: zo rechtop als in mijn mooie pakje loop ik nooit. Wat een aansteller ben ik, dacht ik. Daarna werd ik, gelukkig maar, gewoon omvergelopen door een voorbijganger. Verschil moet er wezen.

—-

Roos van Rijswijk is redacteur van Tirade. Ze publiceerde proza in diverse tijdschriften en de roman Onheilig (Querido, 2016).