Zomerhitte drukt zwaar op de lucht en de bloedsomloop, maar desalniettemin snellen de mensen door de straten. Men zwaait en lacht naar elkaar of dribbelt op de plaats van ingehouden opwinding. Mannen slepen met dozen limoenfrisse champagne, vrouwen grissen feestjurken van de rekken en CEO’s strooien presentjes op de bureaus van hun werkbijen. Terwijl kranten de laatste duo-interviews vol bezinning voorbereiden, geeft de Kamer spontaan een klap op het kinderpardon.

‘Is de duizend euro van Rutte uitgekeerd?’ snuift Peter van Straaten onderuitgezakt op een bankje naast God, ‘of heeft Wilders zich voorgoed in een kibboets teruggetrokken?’
‘Nee’, lacht God, ‘ik heb kerst vervroegd. Nog een jaar zo’n grafstemming trek ik niet. Steve heeft met een zero-day aanval alle kalenders gemanipuleerd, en nu denkt iedereen dat het dit weekend kerst is.’

Doden voegen zich op de bankjes om hen heen en genieten van het schouwspel dat zich op de grond voltrekt. Er staat een file voor het verzorgingstehuis; oudjes worden in rijen naar buiten gereden en ingeladen, hun ogen dichtgeknepen tegen het plotselinge zonlicht. Bij het asiel wordt gevochten wie de laatste valse pitbull mag adopteren en zwervers laten zich vrolijk meenemen voor etentjes bij wildvreemden thuis. In de achtertuinen van vinexwijken begint zich een gekaveld patroon van feesttafels en lampionnen af te tekenen, terwijl vervreemde families hun harnas op een kier zetten.

Petrus komt aanlopen en ploft neer. ‘Dat wordt een rustig weekend, baas.’
God lacht. ‘Ken je het verhaal van de mier en de cirkel?’
‘Nee.’
‘Als je een mier op een wit vel papier zet en je tekent een cirkel om hem heen, blijft hij binnen de lijnen.’
‘Weet je’, zegt Johan Cruijff terwijl hij een wolk rook uitblaast, ‘je gaat het pas zien als je het doorhebt.’

—

Roxane van Iperen is jurist en schrijver. Afgelopen jaar was ze gastcorrespondent Brazilië voor De Correspondent en verscheen haar debuutroman Schuim der Aarde (Lebowski). http://depleitschrijver.blogspot.nl

Verleden week schreef ik op dit blog:

Een aantal jaar geleden was ik met een vriend aan het sneupen bij een kraam op een boekenmarkt. Hij trok een onbeduidend gelegenheidsboekje van A.F.Th. van der Heijden tevoorschijn. ‘Marko, moet je zien, en dat maar voor drie euro!’ Hij gaf het aan mij en ik bladerde belangstellend het boekje door. Er viel een gevouwen papier uit. ‘Kijk eens aan, een brief,’ zei ik en kreeg onmiddellijk spijt. Ik wist zeker dat ik nooit zou weten wie de geadresseerde was, laat staan wat de inhoud van deze brief. ‘En het is zijn handschrift!’ bulderde hij bij het zien van het vel. Naast mij dook op dat moment de boekhandelaar op, die me de brief uit handen nam en zei: ‘Zo, dat is dan vijfentachtig euro.

Iemand wees me erop dat ik hier eerder over heb geschreven, terwijl ik me dat zelf niet meer kon herinneren. Twee jaar terug haalde ik die anekdote namelijk al eens op – bleek na wat gezoek – alleen was het verloop tot mijn schrikt anders.  Zoek de verschillen:

Op een boekenmarkt vond ik eens een boekje van de genoemde Van der Heijden, dat ik niet kende. Toen ik het doorbladerde – het koste maar een paar euro – viel er een papier uit. Ik herkende het handschrift, het was een brief van de schrijver zelf. ‘Kijk, een brief! Het is zijn handschrift!’ riep ik naar een vriend die met mij mee was. Voor ik het wist kwam de boekhandelaar op mij af en nam het boekje meteen van mij over. ‘Dat is dan tachtig euro,’ zei hij zonder een krimp te geven. Ik wist dat ik een fout had gemaakt, maar bedacht dat het altijd nog goedkoper was zelf een brief naar zijn Amsterdamse adres te sturen en te hopen op antwoord. Dat heb ik nooit gedaan.

Ik leek wel rijp voor de Max Geheugentrainer als niet het is des bloggers was om zo’n gebeurtenisje naar eigen inzicht vorm te geven. Daarbij ben ik dus geneigd zowel de details als de grote lijnen te verdraaien. Ik weet blijkbaar niet wie wat heeft gezegd, of wat dat boekje proecies had moeten kosten na de vondst van die brief. Het is net alsof ik met mezelf dat oude basisschoolspelletje speel waarbij aan het ene eind van de kring iets word ingefluisterd en na het doorgeven aan de andere kant iets anders uitkomt. Ik recycle mijn eigen anekdote, en dan treden fouten op.

In zekere zin recycle ik ook mijn eigen herinnering, of geheugen. Tenzij ik onbewust uitga van de tekst zoals ik die eerder heb opgetikt, dan zou ik mezelf moeten vergelijken met een middeleeuwse monnik die een manuscript kopieert. Het geheugen ligt in dat geval buiten mij, als een externe hardeschijf, een ‘geleend’ geheugen dat helemaal uit externiteiten (is dat een woord?) bestaat. Sommige van mijn herinneringen kloppen daardoor helemaal niet: popconcerten die nooit bezocht (tenzij prenataal) bijvoorbeeld, en verrefamiliegeschiedenissen. Als ik dat niet van mezelf heb, van wie dan wel?

Marko van der Wal (1989) is opgeleid als classicus, redacteur van Tirade en werkt bij Uitgeverij Van Oorschot. Sinds drie jaar blogt hij voor tirade.nu.

Mijn zus en mijn ouders is het weleens overkomen: helemaal vergeten zijn dat je iets veiligheidshalve had opgeborgen in een boek in de kast en dat terugvinden. In beide gevallen waren ze stomverbaasd om een stapeltje bankbiljetten te ontdekken in een nauwelijks gelezen roman. Ik heb dat geluk nooit mogen meemaken, wat betekent dat ik ofwel in het bezit ben van een beter geheugen ofwel arm ben. In mijn boeken vind ik niets anders dan leggers – vaak geïmprovisserde, zoals kassabonnen, ansichten en tandenstokers – bijvoorbeeld in Jan Hanlo’s verzameld proza bij de passages over zijn Vincentmotoren.

Verrassende ontdekkingen deed ik eigenlijk alleen in tweedehands boeken. Wie weleens een antiquarisch boek ‘op de kop tikt’ kent de sensatie: doorbladeren, openslaan en dan ligt daar ineens een briefje voor je of is de marge volgekrabbeld. Terugbladeren, nog eens kijken, en verdomd het blijkt een hele brief te zijn. Nooit verstuurd (nooit gelezen?) of een eerste kladje. Soms vertelt zo’n vondst iets over het boek dat je te pakken hebt gekregen, maar bijna altijd zegt het (ook) iets over de vorige lezer of eigenaar.

Drie voorbeelden:

Een aantal jaar geleden was ik met een vriend aan het sneupen bij een kraam op een boekenmarkt. Hij trok een onbeduidend gelegenheidsboekje van A.F.Th. van der Heijden tevoorschijn. ‘Marko, moet je zien, en dat maar voor drie euro!’ Hij gaf het aan mij en ik bladerde belangstellend het boekje door. Er viel een gevouwen papier uit. ‘Kijk eens aan, een brief,’ zei ik en kreeg onmiddellijk spijt. Ik wist zeker dat ik nooit zou weten wie de geadresseerde was, laat staan wat de inhoud van deze brief. ‘En het is zijn handschrift!’ bulderde hij bij het zien van het vel. Naast mij dook op dat moment de boekhandelaar op, die me de brief uit handen nam en zei: ‘Zo, dat is dan vijfentachtig euro.’

Bij een kringloopwinkel in Hilversum trof ik het tweede deel van de memoires van Nadjezjda Mandelstam aan. Een mooi sinterklaascadeautje voor iemand met alleen deel een. De vorige lezer was vermoedelijk niet verder gekomen dan pagina dertig, waar de flap van het omslag naar binnen was gevouwen. Was het de filosofische inhoud waardoor hij vroegtijdig was afgehaakt? Hoe verheven Mandelstams verhaal ook mocht overkomen, de losse vellen duiden op een heel andere toonsoort. Er kwam een stapeltje sinterklaasgedichten uit het boek. Met naam en toenaam en saillante details. Deze Peter (1937) blijkt niet alleen hondenbezitter en fanatiek thuisklusser, maar ook een boekenliefhebber: ‘Eindelijk tijd voor al die zaken / die nu nog ernstig achter raken, / zoals daar is de bibliofiel / die heel zijn hart en heel zijn ziel / nu nog legt in enkel hopen / eeuwig winkels af te stropen.’* En zo gaat het nog wel even door, maar als we op het gave stofomslag mogen vertrouwen genoot Peter meer van stropen dan van lezen.

Ten slotte een boek dat voor mij persoonlijk veel betekent, en ook heeft betekend voor degene wiens exemplaar ik heb mogen vinden: de Belijdenissen van Augustinus. Voorin zat een Frans briefje: ‘Ave le Frère qui lira ce livre! Veuille bien faire une prière pour celui qui l’a offert en souvenir de la Profession solennelle de Frère A…’ Maar ik bidde niet; mijn fantasie begon te werken. Hij moet (een deel van) zijn geloof hebben gevonden bij Augustinus, zoals hij hem aanhaalt: ‘Il me regarde, non parce que je suis, mais je suis, parce qu’Il me regarde.’ Niet Ik denk dus ik ben, maar Hij kijkt dus ik ben. De Heer heeft lang op hem gelet, want deze broeder overleed in de leeftijd van 95 jaar. Gezegend, waag ik te zeggen.

* Blijkens het gedicht was het cadeau het boek van Mandelstam.

Marko van der Wal (1989) is opgeleid als classicus, redacteur van Tirade en werkt bij Uitgeverij Van Oorschot. Sinds drie jaar blogt hij voor tirade.nu.