Het redacteurschap van Tirade heeft een round character van me gemaakt. Vroeger was ik vooral een meeloper… een watje… een jaknikker, slapjanus, slijmjurk… een ideale schoonzoon, zeg maar… een brave sukkel… nu ben ik, dankzij Tirade, veel harder… volwassener…

Let op.

Tijdens redactievergaderingen bepalen we welke teksten Tirade accepteert en welke niet. Die uitkomsten moeten vervolgens aan de auteurs/inzenders worden meegedeeld.

Het is heerlijk om een (aankomend) schrijver te kunnen melden: ‘Wil je samen verder? Oe-hoe, oe-hoe.’

Maar afwijzen is de hel.

Daarom bedacht ik meteen op de eerste vergadering al iets heel slims:

‘We nemen gewoon alles op!’

De anderen legden uit dat Tirade daardoor, zelfs als we zouden overgaan op superdundruk, zo dik zou worden als een telefoonboek… Los van ‘t schuldgevoel jegens postbezorgers dat dat met zich mee zou brengen, zou het resulteren in een onbetaalbaar blad… en in een richtingloos blad… een onleesbaar blad.

Kiezen/selecteren:  dat is nou juist de taak van een redactie.

Oké. Fair enough.

Een ander, nog veel slimmer/eleganter plan dan:

‘We accepteren alle inzendingen, maar we komen onze beloftes gewoon niet na… Dus telkens als auteurs vragen: ‘wanneer verschijnt mijn tekst nou in Tirade?’ Dan zeggen we: ‘in ’t volgende nummer… in ’t volgende nummer… nee, in ’t volgende nummer… ’ Net zo lang tot ze het opgeven. Het groeiende leger ontevredenen dat je ermee creëert levert, nog afgezien van de administratieve last die het afhandelen van aanmaningen/herinneringen (lees: het afpoeieren) met zich meebrengt, ongetwijfeld een speciaal soort psychische druk op (alleen al de visioenen waarin de teleurgestelden op een nacht aan onze poorten staan te rammelen) maar daar leren we, neem ik aan, snel genoeg mee omgaan.’

Opnieuw keek ik tegen zes nee-schuddende hoofden aan (zeven als ik Gilles’ hond Otis meereken).

De conclusie die ik probeerde uit te stellen… de waarheid die ik voor me uitschoof: we moeten afwijzen… Afwijzen is onvermijdelijk…

Zelf heb ik nog nooit teleurstellingen te verwerken gehad, op geen enkel terrein, bij mij lukt altijd alles, maar ik heb van minder gefortuneerde fortuinlijke kennissen begrepen dat een teleurstelling echt iets vreselijks is.

Dus de eerste afwijsmail die ik moest versturen, daar deed ik een hele ochtend over… het voelde alsof ik een bom aan ’t afstellen was… bloedbad, burgerslachtoffers… Net voor ik op send moest drukken, werd ik zo misselijk en duizelig van schuldgevoel en angst dat ik mijn hele toetsenbord onderkotste – het kostte me een hele middag om met de achterkant van een theelepeltje de halfverteerde brokjes wortel tussen de toetsen vandaan te peuteren.

De tweede poging een afwijzing op te stellen leverde een bericht op waarin het ‘nee, sorry’ zo omzichtig was geformuleerd dat je vijf close reading sessies met een superloep moest houden om te vermoeden dat Tirade geen special ging wijden aan de beste tekst die de redactie ooit onder ogen had gekregen, maar dat integendeel, helaas…

Uiteindelijk (voor de rekenaars: poging drie) kreeg ik een eerlijk en ferm ‘nee’ uit mijn computer. Op het versturen volgde meteen, van opluchting, een hysterische lachkick… en meteen dáárop volgde een gigantische geestelijke terugslag…

Zo vrij naar Groucho Marx dat het eigenlijk zelfbedacht is: ik zou het niet pikken als ik door mij werd afgewezen.

Wie was ik wel niet een aankomend auteur zo zwaar en diep teleur te stellen? Om mezelf te straffen liep ik de dichtstbijzijnde saloon in, sloeg een glas stuk op de rand van de bar en gebruikte één van de glasscherven om, dwars door mijn cowboylaarzen en spijkerbroek heen, van mijn enkel tot mijn heup, een dikke snee in mijn vlees te kerven. Dat zou me godverdomme leren aspirantschrijvers pijn te doen, stuk zongebraden coyote dat ik was!

‘Waar komt die saloon nou opeens vandaan?’

‘Ik kan beter vragen waar jij opeens vandaan komt, mafkees.’

‘…’

‘Ga maar eens kijken of ze nog iemand kunnen gebruiken in de winkel van Pirandello.’

Waar waren we?

Een tijdschrift moet afwijzen. Dat is vervelend. Voor iedereen. Maar gelukkig valt niet uit te sluiten dat we ons een enkele keer vergissen. Uit onvermogen. Of omdat we de taste nog niet hebben acquired om een specifieke inzending te waarderen.

Mocht je ooit/recentelijk een afwijzing van Tirade hebben moeten incasseren, en mocht je ervan overtuigd zijn dat we ons pijnlijk hebben vergist, denk dan alsjeblieft aan die briefwisseling van Vladimir Nabokov en Edmund Wilson. Toen de tweede het manuscript van de grootmeesterlijke roman Lolita, dat de eerste hem had toegestuurd, had gelezen schreef hij (op 30 november 1954):

‘I like it less than anything else of yours I have read. The short story that it grew out of was interesting, but I don’t think the subject can stand this very extended treatment. Nasty subjects may make fine books; but I don’t feel you have got away with this. It isn’t merely that the characters and the situation are repulsive in themselves, but that, presented on this scale, they seem quite unreal. The various goings-on and the climax at the end have, for me, the same fault as the climaxes of Bend Sinister and Laughter in the Dark: they become too absurd to be horrible or tragic, yet remain too unpleasant to be funny. I think, too, that in this book there is – what is unusual with you – too much background, decription of places, etc. This is one thing that makes me agree with Roger Straus in feeling that the second half drags. I agree with Mary [Mary McCarthy, M.K.] that the cleverness sometimes becomes tiresome, though I don’t think I agree with her about the ‘haziness’ (I have suggested a few minor corrections on the MS) I wish I could like the book better.’*

Einde citaat.

Hoe ver is je mond opengevallen?

Vergissen is meesterlijk, blijkbaar.

 (Je kunt je mond nu weer dichtdoen trouwens – is ook leuker voor je partner.)

Maar de regel laat zich niet falsificeren door de uitzondering:

Pijn en teleurstellingen blijven onvermijdelijk.

En dat spijt me.

Oprecht.

Tirade – kiest om te delen.

Soundtrack: ‘Darling, you got to let me know… Should I stay or should I go?’

Volgende week: de beuk erin.

* The Nabokov-Wilson Letters 1940-1971, Edited by Simon Karlinsky, Harper & Row (1979;p.288).

Wilt u dat ik op deze plek één van uw producten of diensten subtiel onder de aandacht breng van de lezers van Tirade? Neemt u dan vrijblijvend contact op met mijn literair agent, Paul Zeeprest. Gunstige tarieven! Positiviteitsgarantie!

‘Waarom is bijna iedere stoere, gezonde knaap met een stoere, gezonde ziel in zijn bast er wel een tijdje wild van om naar zee te gaan?’ vraagt Ismaël zich af in het eerste hoofdstuk van Moby Dick.* Mijn hoofd staat er vandaag niet naar om daarover te filosoferen, maar gelukkig geeft Ismaël zelf een antwoord op die vraag: ruige jongens missen instinctief het water, want alleen daarin weerspiegelt zich hun ruwheid en ‘het niet te pakken spook dat leven heet’. Voor alle figuren in Moby Dick is het zilte nat de onontbeerlijke voorwaarde van het bestaan. Ik hoop dat collega Merijn tijdens zijn zeiltocht over de Noordzee iets van die ‘sleutel tot alles’ heeft mogen proeven – windkracht zes heeft daar ongetwijfeld aan bijgedragen.

Moby Dick is een van mijn lievelingsboeken. In mijn exemplaar zit nog steeds het zand van het strand waar ik het voor het eerst las. Het is een boek voor de lange adem: kapitein Achabs zoektocht naar de witte walvis wordt voortdurend onderbroken door uitweidingen over walvisvangst en zeilen. Dat verklaart wellicht waarom ik zoveel mensen ken die in Moby Dick gestrand zijn, maar wat mij betreft maken die vele digressies het verhaal over de jacht alleen maar spannender. Melville neemt gerust de ruimte om een catalogus van walvissoorten op te nemen. Passages waarin aan dek de pleuris uitbreekt door bijvoorbeeld een plotselinge storm geeft hij meestal verbatim weer. Voor overgehaalde landrotten (‘gaffel het tuig!’) is dat uiterst leerzaam.

Na de verhalen van Biesheuvel, die uiteraard doordrenkt zijn met Melvilliaanse wendingen, is het lezen van Moby Dick een logische stap. Het integraal opgenomen Toen wij uit Rotterdam vertrokken in ‘Storm op zee’ is slechts een geval van beheerste gekheid in vergelijking met hoofdstuk 40 van Moby Dick, waarin de voltallige bemanning een voor een aan het woord komt als ware het een toneelstuk. En dat in een storm op volle zee. Het hoofdstuk begint ook met een lied, dat ik hier (uiteraard) in zijn geheel weergeef:

HARPOENIERS EN MATROZEN
Vaarwel en tot weerziens, Spaanse liefjes!
Vaarwel en tot weerziens, liefjes uit Spanje!
De kapitein heeft bevolen…

EERSTE MATROOS UIT NANTUCKET
Hé jongens, niet zo sentimenteel; dat is slecht voor de spijsvertering! Neem een opkikker, doe als ik! (Hij zingt en iedereen valt in.)
De kapitein stond op het dek,
Een kijker in zijn hand,
En tuurde of hij zo’n heerschap zag,
Ze spoten bij ieder strand.
Hé jongens, de ton in de sloepen,
En houdt de brassen bemand,
Dan pakken we wel zo’n fijn geval,
Kom aan, hand over hand!
Koppen op, rug recht, laat de moed nooit zakken,
Want de harpoenier gaat de walvis pakken!

Misschien is waanzin de oplossing voor het raadsel van de aantrekkingskracht der zeeën. Op een schip heersen de grillen van de kapitein, daar kan geen matroos aan ontkomen. Er zit dus niets anders op dan mee te gaan in de onstuitbare tunnelvisie van de leidsman, het punt aan de horizon, Engeland, de witte walvis – wat het ook is. Wild zijn van de zee komt voort uit een verlangen naar ongestrafte bandeloosheid en het bezweren van angst, waar de hoge baren zich uitstekend voor lenen. In de woorden van Ismaël (begin hoofdstuk 41):

Ik, Ismaël, was een van die mannen; mijn kreten waren opgestegen met de andere, mijn eed was gelast aan de hunne, en ik schreeuwde harder en hamerde en beklonk mijn eed heftiger omdat ik inwendig bang was. Ik voelde een wild, duister medeleven; Achabs onblusbare vete leek de mijne. Met gespitste oren luisterde ik naar de geschiedenis van dat moorddadige monster tegen wie ik en alle anderen onze eed van geweld en wraak hadden gezworen.

* Vertaling van Barber van de Pol.

Lieve David,

Inmiddels meer dan drie en een half jaar geleden schreef je me deze brief op dit blog, onze vriendschap was nog maar net begonnen. Ik heb nooit geantwoord, althans niet in deze vorm. Nu doe ik het alsnog. Er is zoveel gebeurd.

Ik schrijf dit vanuit de trein terug uit Berlijn, de stad waar je een tijdje woonde toen we wat minder contact hadden. Een ding waar ik zojuist over nadacht is dat we tegenwoordig veel opener zijn dan we waren, en daarom denk ik dat je het meeste van wat er de afgelopen tijd in mij om is gegaan wel weet. Het voelt dan ook gek om je dit te schrijven, omdat we elkaar dagelijks spreken – is er nog iets te zeggen? – maar soms is het goed om terug te blikken, de balans op te maken; dat doe ik de laatste weken erg vaak.

Zijn er nog meer feesten geweest? Ja. Soms ben ik bang dat het er teveel waren, dat we in onze eindeloze luidruchtige zoektocht naar liefde en veiligheid onze vlucht hebben gezocht in drank en te laat opblijven – niet zozeer om het nu, wat met jou altijd een prettige plek is om te verblijven, te vergeten, maar om onze verwachtingen voor de toekomst een tijdje te vergeten. Ik weet wel dat we allebei eigenlijk gewoon een gezin en een kind willen (niet voor niets vragen we elkaar drie keer per dag ten huwelijk), en hoewel wij de eersten zijn om nog terwijl we vertederd naar een peuter kijken te roepen dat dat Sad is, vind ik dit eigenlijk een van onze mooiste en puurste verlangens. Vaker echter denk ik dat het er precies genoeg waren, onze feesten, dat ze er waren op de momenten dat wij ze nodig hadden, en dat alles simpelweg een stuk minder zwaar wordt als je zo hard om jezelf kunt lachen dat de gin-tonic op verschillende plaatsen je gezicht uit spuit.

 Jij gaf mij een citaat van Sylvia Plath. Ik geef jou nu dit citaat van Susan Sontag dat ik sinds het begin van het jaar als toegangscherm voor mijn telefoon gebruik, en hoewel ik het je vast al eens stuurde, hier is het opnieuw: 

“I feel a sense of mastery, amid all the pain and anguish at being abandoned. A breakthrough of intelligence like this — perceptions not only verbalized, but spun into a long, searching, open-ended discourse — makes me know I’m alive and growing. It’s almost as great a source of vitality– of feeling palpably the sense of life in me — as being in love. I feel once again, and I rejoice, that I’m not busy dying — I’m still busy being born.”* 

Dat is hoe het voor ons is, of hoe ik wil dat het voor ons gaat zijn. We zijn nogal wat bang geweest de afgelopen drie jaren (het lijkt me evident dat wij aan de niet-coole versie van bindingsangst, namelijk verlatingsangst, lijden), maar als ik bedenk hoe we ondanks al die paniekaanvallen en mislukte liefdes enkel minder en minder cynisch zijn geworden (hoewel kritischer), dan kan ik alleen maar zeggen: but jesus, what brave losers we are.  Als ik jouw beschrijving lees van hoe wij drie jaar geleden waren en mijn eigen beelden daar bij oproep, dan denk ik dat het nu een stuk beter met ons gaat. Ik zie ons nog zitten op jouw zolderkamer: snobbistisch. Wantrouwend. Zacht gekookte eieren misschien, maar toch ook dat: arrogant. In ieder geval niet bereid om iets of iemand werkelijk toe te laten.

De trein rijdt verder, Hannover op drie uur. Toen ik 19 was wilde ik misschien nog de wereld in verdwijnen, nu voel ik die behoefte veel minder. Ik ben bovendien een slecht reiziger die snel heimwee heeft: hoewel het heel fijn en nuttig is om zo nu en dan een paar dagen je eigen leven te verlaten om eenzaam door een vreemde stad te zwerven, levert dit afstand nemen van je leven ook een confrontatie op met de hiaten die daar in zijn ontstaan. Ik wil dan doorgaans zo snel mogelijk terug om die krampachtig op te vullen.

Daarin lijk ik niet op jou. Jij hebt het de laatste tijd steeds vaker over weg willen gaan, elders opnieuw beginnen. Ik houd van die  mogelijkheid, maar het is een uiterste uitweg die ik eigenlijk niet denk ooit in te zullen slaan. Het is het sterkste maar ook het zwakste wat een mens kan doen. Opnieuw beginnen: sterk. Het oude achterlaten: sterk en zwak. Doen alsof het oude nooit gebeurd is: zwak. Ik wilde eigenlijk maar zeggen: niet weggaan.

Ik denk aan het Louis Nanet feest, zomerse fietstochten naar Holysloot, barbecuen bij mijn ouders, dronken worden in Limburg, de gouden boekenuil, onze mislukte vakantie, vreselijk boos op je zijn maar je vergeven, ochtenden lang over het Waterlooplein struinen, naakt mijn huisgenoot toezingen, tegen elkaar liegen, dat doorhebben, overal USB-sticks met jouw muziek er op vinden, zingend gehaktballen draaien, poëzieavonden waarop mensen denken dat we geliefden zijn, me daar heimelijk trots over voelen, je filmambities, mijn sportsweater met jouw parfum er op, foto’s maken bij min veertien, de medogenloze manier waarop we ons kunnen schamen, honderd keer roti eten, vijftig keer indonesisch, het hondje van je vader…

Ik vind het ontroerend hoe je steevast mijn gitaar pakt en willekeurig over de snaren slaat terwijl je de klanken van een Griekse volkszanger nabootst. Ik vind je mooi als je in een rommelige kamer zes documentaires uit een verhuisdoos trekt, die je allemaal aan het huilen hebben gemaakt. Ik vind je lief als je teveel bent, als je met een tas vol boodschappen op iemands stoep staat en de deur blijft dicht – ik hoop dat je nooit een andere manier zult leren. Ik hou van je als je zegt dat je mijn broer bent en blijft. Ik wilde eigenlijk maar zeggen: niet weggaan.

Het liefste,
Lieke

*Susan Sontag (ed. David Rieff) – As Consciousness is Harnessed to Flesh: Journals and Notebooks, 1964-1980, Penguin Books, p. 274