In de roman Het grote zwijgen van Erik Menkveld staat het er nog: het Paleis voor Volksvlijt aan het Frederiksplein in Amsterdam. Op pagina 21 van de roman gaat componist Matthijs Vermeulen op een bankje in het plantsoen zitten en dan kijkt hij naar het gebouw: ‘De lampen achter de honderden ramen branden nog, zelfs de koepel met zijn torentjes eromheen is feeëriek verlicht.’ Menkvelds roman speelt zich op dat moment af in 1910 en in 1929 zou het gebouw afbranden. Tot die tijd werden in het glazen paleis kunst, wetenschap, technologie, ambacht en vermaak met elkaar verenigd en getoond aan het publiek. Het Paleis stond open voor alles wat de menselijke geest kon voortbrengen.
            Wie nu op een bankje in het plantsoen van het Frederiksplein gaat zitten, ziet geen ‘feeëriek’ paleis maar het gedrochtelijke bouwwerk van De Nederlandsche Bank. Het Paleis voor Volksvlijt bestaat niet meer maar het gedachtegoed dat bij het gebouw hoorde (die vermenging van verschillende kunsten, vermaak en wetenschap) wordt voortgezet door Floris Tilanus en Elena Beelaerts. Zij richtten in 2011 ‘Paleisje voor Volksvlijt’ op en organiseren om de zoveel tijd avonden die zich vroeger hadden kunnen afspelen aan het Frederiksplein.
            Voor de vierde editie van Paleisje voor Volksvlijt weken ze vorige week uit naar de lelijkste straat van Amsterdam: de Wibautstraat. In de kelder van Trouw werd door een hele reeks kunstenaars en wetenschappers de voorstelling ‘Me, my flesh and I’ opgevoerd. Het publiek (zo’n tweehonderd mensen) zat niet maar stond, en werd om de zoveel tijd naar verschillende podia in de ruimte geleid. Omdat je als een school sardines nu eens de ene en dan weer de andere kant op golfde, stond je automatisch soms meer voor- en soms meer achteraan – waardoor iedereen wel tenminste één keer op de eerste rij terechtkwam.
            Een van de mooiste momenten was toen een sopraan ‘When I am laid in earth’ van Purcell zong, uit Dido and Aeneas, terwijl vier filmpjes werden vertoond van mensen die onder het oog van de camera stierven: een prevelende hindoepriester die ogenschijnlijk vredig inzakt terwijl hij predikt; een man in een forum die zijwaarts omvalt in de armen van zijn buurman; een Spaanse voetballer die op het veld sneuvelt en ten slotte een worstelaar die na de overwinning te hebben behaald een hartaanval krijgt.
            Er werd nog veel meer en mooi gezongen, onder andere door Nandine van Karnebeek, er werd gedanst, toneelgespeeld en lesgegeven in de anatomie en genetica. Hoogtepunt was het moment waarop de hele zaal steeds maar weer een Latijnse psalm herhaalde, terwijl Tilanus en Beelaerts als twee heiligen met een stuk slagersvlees door de ruimte schreden. Wat ze daar precies mee wilden zeggen, weet ik overigens niet, maar het had zeker iets om met tweehonderd man in een kelder een psalm te zingen, terwijl daarboven op straat het verkeer langsdenderde en de regen tegen de ramen sloeg. Er ontstond een licht sektarische sfeer van gelijkgestemden die zich liever lieten vermaken door kunst dan door hun televisie.
            De datum van de volgende voorstelling van Paleisje voor Volksvlijt is nog niet bekend. Zie voor informatie hun website.

Rode bladeren, oranje bladeren, gele bladeren. De geur van paddenstoelen en gistend fruit. Omgewaaide bomen, doorweekte hardlopers. Eindeloos uitwaaien op de hei of aan zee om je daarna, binnen, te laven aan pompoensoep, thee, appeltaart en je vervolgens –  eindelijk! –  in een stil en comfortabel hoekje terug te trekken met het literaire oogstfeest van deze herfst: Tirade 450. Meer dan honderd pagina’s vol speciaal voor dit ‘feestelijke’ Tirade tiradenummer geschreven tirades van jonge, oude, middelbare, milde, boze, vrolijke, bekende en minder bekende sterren uit de hedendaagse NED-LIT.

Tirade 450 beroemt zich op de volgende contribuanten:  Joop Goudsblom, P.F. Thomése, Franca Treur, A.H.J. Dautzenberg, Gilles van der Loo, Tomas Lieske, Marita Mathijsen, Frits Abrahams, Detlev van Heest, Henk Broekhuis, Merijn de Boer, Binnert de Beaufort, Roos van Rijswijk, Walter van den Berg, Maria Barnas, Marko van der Wal, Kees ’t Hart, Adriaan van Raab van Canstein, Noor Kuijpers, Joris Brussel, Minke Douwesz, Harm Hendrik ten Napel, Rosan Hollak, Paul Beers, Lieke Marsman, Thomas Heerma van Voss, Sasja Janssen, Vincent Merckx, Jannah Loontjes, Bindervoet & Henkes, Sanneke van Hassel, Albert Meijer, Ester Naomi Perquin, Arjen van Lith, Jamal Ouariachi, Simone van Saarloos, Sjoerd van der Linden, Carel Peeters, Marte Kaan, Maarten van der Graaff, Menno Hartman, Bernke Klein Zandvoort, Jan Postma,  Daniël Rovers, Geerten Meijsing, Martijn Knol.

Koop de nieuwe Tirade in de boekwinkel of bestel hem hier.

Tirade 450 – voor een herfst zonder eikels.

Tirade 450 – jouw herfstblad.

Tirade wordt uitgegeven door het zelfstandige Uitgeverij van Oorschot.

Omdat:

– Gilles vandaag zijn boek Het laatste kind presenteerde. 

– Er in café de Klepel allemaal koters als obers rondliepen met stinkende, maar heerlijke kazen en oesters (smaak, je moet er vroeg mee beginnen). 

– Er ondanks de regen zoveel mensen bij de presentatie waren dat de damp op de ruiten lag, terwijl Marko en Merijn de boekverkoop nauwelijks konden bijhouden. 

– De wijn ‘gratis’ werd geschonken en er dus ergens een potje over was.

– De meneer die de wijn schonk, tevens een schilder bleek en toe gaf nog nooit iets van zijn collega Gilles te hebben gelezen, maar dat gaat hij nu doen, te beginnen in de nieuwe jubileum Tirade waarvan hij een exemplaar mee naar huis kreeg.

– Bij het weggaan mijn paraplu er nog lag en al was ‘ie kapot, verstrikt geraakt in de kluwen ingeklapte nylonstof, met deze regen weet je dan: goed volk. 

– Deze foto boekdelen spreekt..

Het 450ste nummer van Tirade is verschenen. Om deze mijlpaal kracht bij te zetten nodigde de redactie 45 schrijvers uit om ieder een tirade van 450 woorden tegen iets of iemand af te steken. Omdat ik zelf bijna elke dag loop te tiraderen, volgt op deze plek een wekelijkse tirade (slot).

Mijn laatste tirade zou ik natuurlijk kunnen volpompen met een paar hete hangijzers en harde noten om zo met een klapper dit reeksje af te sluiten: de verwerpelijke clichébeelden in de folder van Bart Smit; dat Zwarte Piet nu eindelijk verleden tijd moet zijn, aangezien de slavernij al 150 jaar geleden is afgeschaft; flink zeiken over de Nobelprijs voor de literatuur, het comité en de laureaat omdat elke keuze een verkeerde is; een paar woorden tegen een smerige interwebspedofiel die zich ophoudt in chatboxen, want met zoiets kun je lekker scoren als stukkiesschrijver. Dat is allemaal leuk en aardig, maar ik ben van huis uit geen droeftoeterige querulant.

Althans, dat schrijf ik nu wel… het moest maar eens afgelopen wezen met mijn schoolmeesterachtige geneuzel over de misstanden in de wereld. Altijd maar met dat geheven vingertje rondzwaaien als een rabiate fatsoenrakker, terwijl je zelf net zo fout, fanatiek en hypocriet bent als de rest. Je kunt wel oproepen tot meer normen- en waardenbesef, de Balkenende uithangen in tijden van moreel verval, maar begin in vredesnaam bij jezelf, Van der Wal. Je bent eigenlijk gewoon een miezerig mannetje.

Die bloemetjesbroek van je trek je ook alleen maar aan om te compenseren voor dat chagrijnige smoelwerk, dan is er tenminste nog iets vrolijks om naar te kijken. Twee vliegen in één hypocriete klap, want je kunt meteen meedoen met de ‘zuurdesembroodknedende fixiefietsende’* hipsters die Amsterdam overstromen, suffe meeloper. Beetje lullen over Madame Bovary zonder het boek te lezen. Door de regen slenteren met een enorme bos roze lelies om ’m weg te geven , en dat vervolgens niet doen… Ach man, pleur toch op met je hekwerken en je prikkeldraad, en het zogenaamd niet vieren van je verjaardag! Ja ja.

Het komt me de neus uit, het schrijven van tirades. En dan zitten we de komende maanden ook nog opgescheept met een Tirade-nummer vol van dit gezwam. Leuk idee hoor, daar niet van, maar we hebben een nauwelijks te hachelen azijnbom gebrouwen. 45 stukjes (plus bonus) lang alleen roekeloze aanvallen op alles en niets. Zit ook veel moois tussen, maar toch, je zou het maar moeten lezen: alsof er ’s ochtends vroeg bij de koffie ineens iemand over dampende werkseks begint praten. Hoe heeft de redactie het zich ooit op de hals gehaald? Kunnen ze niet gewoon iets nuttigs doen en een mooie app maken? (Dag Android-gebruikers!) Aan één Prem ‘Tegen Alles’ Radhakishun hebben we meer meer meer dan –

‘En zo is het wel genoeg!  Je dacht zeker mooi weg te komen met een zogenaamd grappig stukje, met zogenaamde zelfkritiek? Is dat postmodern of zo? Je bent gewoon een bloedarrogante kwezel!’

Ik ben alleen arrogant uit hoofde van mijn functie…

‘Als koffieschenkstagiair bij dat tijdschrift zeker? Hopsakee, meteen een lekker fotootje van jezelf erbij.’

(…)

‘Is dit ongemakkelijk voor je? Is het nou schluss met dat gebitch tegen Tirade of wat?’

Dit was mijn laatste tirade ja.

‘En nu ga je je nu weer druk maken om literairige boekjes en hoge kunst?’

Ik ga me in ieder geval niet wijden aan het schrijven van dialogen.

‘Nee, je bakt er niets van.’

Bedankt, wat aardig. Wie ben jij eigenlijk?

‘De buikspreekpop van Martijn Knol.’

* Met dank aan Nynke de Jong.