Een aantal Nederlandse Surinamers complimenteerde me met de stukjes die ik tijdens ons verblijf in Paramaribo schreef. Ik schijn de sfeer van het land goed te hebben weergegeven.

Fijn om te horen natuurlijk, maar het schrijven van mijn blog kostte me daar in de Marijkestraat heel weinig moeite. Hoewel ik niet zo veel gereisd heb, zou het me verbazen als ik ooit nog in een land kom waar de sfeer zich sterker doet voelen.

Gisteren begonnen Birre en ik (onafhankelijk van elkaar) Suriname te missen. Aan mezelf merkte ik het toen ik wat dromerig boodschappen deed en bij de kassa aangekomen zoutvlees, masoesa en selderij in mijn wagentje zag liggen.

Toen Birre een paar uur later uit haar werk kwam begon ze al halverwege de trap over De Gadri, het fijnste eetzaakje aan de Waterkant van Paramaribo, met een terras in de schaduw van een enorme boom. Ik hoefde alleen maar de deksel van mijn pan te tillen en haar op mijn borrelende moksi alesi te wijzen.

Het echte missen begint kennelijk pas wanneer de afstand groot genoeg geworden is. Hiermee doel ik niet op de duizenden kilometers zee die sinds januari tussen mij en de monding van de Surinamerivier liggen, maar op de tijd. Hunkeren naar een plek is alleen maar mogelijk als je dat speciale ‘ergens’ kunt romantiseren; als je positieve herinneringen de negatieve hebben verdrongen.

Waar ik vorige week schreef over de neiging van mijn geheugen om een hele vakantie tot een enkele dag samen te brengen, moet ik vandaag toegeven dat het ook nog de eigenschap heeft een periode van maanden met daarin zowel positieve als negatieve ervaringen over één kam te scheren. In het geval van ons verblijf in Suriname kan ik eigenlijk geen negatieve gebeurtenis meer noemen, waardoor het mogelijk wordt een lekker ongecompliceerd romantisch missen met me mee te dragen, dat met de dag sterker lijkt te worden.

Nooit eerder op Tirade.nu: een recept (voor moksi alesi)

Twee ons geweekt, kleingesneden zoutvlees en een kip (in stukken) in porties bruin bakken en apart houden. In het achtergebleven vet fruiten: een halve gerookte makreel, een gesnipperde ui, twee gehakte tenen knoflook, drie theelepels masoesapoeder, een theelepel tomatenconcentraat, vijf pimentkorrels, een maggiblokje en drie gele pepers (heel laten en oppassen dat ze niet stuk gaan tijdens het koken). Dan twee mokken gewassen witte rijst toevoegen, een halve mok kokosmelk, en water tot het vocht een vingerkootje (van een kleine oma-vinger, eventueel lenen) boven de rijst staat. Alle vlees terug in de pan, samen met twee handen geweekte en gekookte boontjes (bijvoorbeeld black eye peas). Vocht proeven en op smaak brengen met (palm)suiker en zout. Rijst zonder te roeren gaar laten worden met de deksel op de pan, dan doorscheppen en nog vijf minuten zonder deksel laten staan. Serveren met zuurwaar, peper (verse sambal), gestoofde bladgroente zoals tayerblad of daguwiri (waterkastanje), gebakken banaan en gesnipperde selderij.

________________________________________________________________________________________________

Gilles van der Loo (Breda, 1973) is redacteur van Tirade. Sinds 2010 publiceerde hij online en in diverse bladen. Van hem verschenen in 2011 de verhalenbundel Hier sneeuwt het nooit en in 2013 de roman Het laatste kind. 

De gemiddelde Nederlander kijkt drie uur per dag naar de tv. Dat is genoeg om zondagavond het hele interview met Simone van Saarloos bij Zomergasten te gaan zien. Volgens het rapport Media: tijd in beeld wint het klassieke kijken, voor het toestel op het moment van de uitzending, nog steeds van andere kijkvormen. Ik had zelf de indruk dat het ouderwetse tv-kijken tanende was, zekere onder jongeren, maar niets blijkt minder waar. Zelf bezit ik geen tv, en als ik al iets zie dan is dat – weinig spontaan – online.

Laatst had ik het al borrelend over Zomergasten maar niemand van mijn kringetje leeftijdsgenoten had een goed idee van wat hij/zij zelf wilde laten zien. We hadden simpelweg te weinig tv gekeken in de laatste jaren. Simone van Saarloos is even oud als ik, en kijkt helemaal geen tv. Zou zij een net als ik (stel dat) een tv-avond samenstellen uit Villa Achterwerk en andere kinderprogramma’s? Vermoedelijk niet, want behalve dat ze tv onprettig vindt, heeft het voor haar ook geen nostalgische waarde: ‘Ik merk dat mijn oudere vrienden, 35 plus, nog een soort idyllische jeugdherinneringen hebben met betrekking tot televisie – ofwel over het gezamenlijke eraan met het gezin, ofwel over de programma’s die ze keken. De tv was er gewoon.’

Die constante aanwezigheid van het toestel is nog altijd aan de gang, al is er wel veel veranderd in wat er te zien valt. Volgens Van Saarloos is tv ook een medium geworden waarop mensen zich belachelijk wilden maken. Het omslagpunt ligt voor haar wellicht bij MTV-programma’s zoals Jackass (2000), of de talentenjacht Idols (2002). Toen kreeg het leedvermaak zwaar de overhand, toen zijn veel kijkers waarschijnlijk afgehaakt en uitgeweken. Ongeveer in de tijd dat MTV stopte met het uitzenden van muziek, stopte ik met televisiekijken; ik ging toen uit huis. Ik verwacht dan ook niet dat er snel iets in Zomergasten zal komen uit zo’n typisch jaren-nulprogramma, tenzij om discussie uit te lokken.

Televisie is zo langzamerhand een medium dat zorgt voor aangename verdoving. Van Saarloos noemt het ook wel: je kunt er gemakkelijk doorheen praten. ‘Bij theater bijvoorbeeld kan dat niet; je stelt je oordeel uit, wordt in een beleving gezogen. Een film tracht dat eveneens te doen. Volgens mij gaat dat over de intentie: een film ga je zien, in zijn gehele lengte – dat is althans meestal de opzet – terwijl het lijkt alsof televisie niet intentioneel wordt bekeken.’ Ook uit onderzoek blijkt dat tv-kijken in de eerste plaats een vrijtijdsbesteding is, en dat is het misschien wel vanaf het begin. Actief kijken doen we allang niet meer, zegt Van Saarloos. We gaan ‘nog even tv kijken’ om ons te bevrijden van zorgen en gedachten.

Naar ik hoop is dat zondag bij Zomergasten anders en is de avond van Van Saarloos gevuld met fragmenten die zij zelf bewust gekeken heeft. Ik verwacht dan ook een, waarschijnlijk op vele vlakken, leerzame avond. Net als bij het lezen van een boek wil ik er iets van opsteken, in die zin zijn beeld en papier vergelijkbaar. Hopelijk is de kijker straks bereid zich ook over te geven aan het interview, al dan niet in groepsverband aan de buis gekluisterd en in gesprek met anderen, als je je maar wilt laten leiden door een jonge geest.

Marko van der Wal (1989) is opgeleid als classicus, redacteur van Tirade en werkt bij Uitgeverij Van Oorschot. Sinds twee jaar blogt hij wekelijks voor tirade.nu. Hij ziet er overigens anders uit dan hij eruitziet.

Monsters van titels liggen er soms tussen de Nederlandse boeken in de boekhandel. Ik heb het niet over mega-bestsellers of monsterlijk goede thrillers, maar het gaat om de titels zelf van sommige boeken. Het lijkt af en toe wel of er een blinde koppenmaker van de krant actief is. Er komen al te vaak tenenkrommende woordcombinaties op boekomslagen terecht, maar bij vertaalde boeken is het helemaal erg.

De schrik sloeg me om het hart bij het werk van Harper Lee. Haar eerste (en tot voor kort enige) boek To Kill a Mocking Bird kennen we in het Nederlands als Spaar de spotvogel. De spotvogel mag inderdaad niet worden gedood in het boek. Maar waarom is de titel niet gewoon ‘Een spotvogel schieten’? Lee’s tweede boek verscheen onlangs als Ga heen, zet een wachter. Ontleend aan Jesaja (21:6) of niet, ik nomineer hem meteen voor kromste titel van het jaar. Oorspronkelijke heet het Go Set a Watchman, wat in het Engels natuurlijk goed loopt, maar de Nederlandse evenknie is krukkig. Moet er iemand weggaan en ergens een wachter neerpoten? Is een wachter een speciaal soort schaakstuk? Persoonlijk leek mij ‘Plaats een wachter’ afdoende, maar misschien kan de Bijbel in gewone taal hier uitkomst bieden.

Een andere vreselijke titel is bijvoorbeeld Een waanzinnig begin van Hans Fallada. In het Duits: Der Alpdruck, oftewel ‘De angstdroom’. Zijn boek Alleen in Berlijn heet eigenlijk Jeder stirbt für sich allein, daar is vast iets mooiers op te verzinnen. Mag de dood soms geen onderdeel uitmaken van een boektitel? Ook stuitend als je weet dat het origineel zo tot de verbeelding spreekt is: Een bijna volmaakte vriendschap van Milena Michiko Flasar. Dat prachtboek heet Ich nennte ihn Krawatte, dus ‘Ik noemde hem Stropdas’ of om iets verduidelijken ‘Ik noemde hem meneer Stropdas’. Ten slotte nog een voorbeeld van een wel goed vertaalde titel: Junichiro Tanizaki’s De liefde van een dwaas, dat boek heet in het Japans inderdaad zo. De Engelse vertaling luidt echter Naomi.

Wanneer je vraagt hoe dit zit begint men wel eens te sputteren over commerciële overwegingen en de almacht van de promotieafdeling van uitgeverijen. Tenzij op die afdelingen alleen maar incompetente figuren rondlopen geloof ik daar niets van. Bovendien zijn er genoeg vertalers die het heft in eigen hand nemen/houden. Ik denk bijvoorbeeld aan Bindervoet & Henkes en hun Joyce-vertalingen: eerst al Ulixes, straks Dublinezen, hopelijk ooit ‘Zelfportret als jongeman’. Dat zijn adequaat vertaalde en intrigerende titels, afwijkend maar niet uit de lucht gegrepen. Ik bedoel, als een Italiaan een boek schrijft dat ‘La villa’ heet, dan wordt dat toch niet ineens ‘De waterzuiveringsinstallatie’?

Marko van der Wal (1989) is opgeleid als classicus, redacteur van Tirade en werkt bij Uitgeverij Van Oorschot. Sinds twee jaar blogt hij wekelijks voor tirade.nu. Hij ziet er overigens anders uit dan hij eruitziet.