Film: Het diner (2013).

Regie: Menno Meyjes.

Verhaal: mag inmiddels bekend worden verondersteld. Naar de roman van Herman Koch.

Dilemma volgens IMDB: How far would you go when it comes to your family and your future?

Portee: we zijn allemaal vreemden voor elkaar.

De letters van de begintitels van Het diner zijn schreefloos. Die zakelijke, harde, heldere beeldtaal is ‘tekenend’ voor Het diner, the movie.

De relaties tussen protagonist Paul, zijn vrouw Claire en hun zoon, Michel, is scriptiemateriaal voor studenten psychologie.

Eindoordeel: het fijne acteerwerk van Thekla Reuten (Claire) en, vooral, Jacob Derwig (Paul) is het belangrijkste argument om naar Het diner te gaan. Drie op het venster van een I-phone prijkende gezins-selfies (3/5).

*Titelverklaring van dit blogje: een uitroep van politicus Serge, Paul’s broer, als hij bij het betreden van het restaurant waar HD grotendeels is gesitueerd zijn hand even losjes tegen de glaswand houdt die brigade en zaal van elkaar scheidt. ‘Chef, fijne dingen maken hè?’

N.B. In Tirade 452 – die in januari verschijnt – vind je nieuw proza van Herman Koch.

Nog een filmpje doen?

‘Tu m’as fait peur!’* – Avant l’hiver (2013)

Film: Avant l’hiver(2013).

Regie: Philippe Claudel.

Verhaal: overwerkte neurochirurg laat zich manipuleren door een jonge vrouw en brengt zo zijn huwelijk en leven in gevaar. Belangrijker dan het narratief is de juxtapositie van tegenstellingen als gezond/gek, jong/oud, psychiatrie/neurologie, autochtoon/allochtoon, (kans)rijk/(kans)arm.

Na een paar recente Franse tegenvallers – Elle s’en va (2013), La Tendresse (2013) – zette ik me schrap voor nog een tegenvaller. Dankzij dit onderbewuste verwachtingsmanagement werd Avant l’hiver een aangename verrassing.

Ingetogen acteerwerk, ingetogen cameravoering, ingetogen soundtrack – de bedaagde, bezadigde ingetogenheid past goed bij de leeftijd en de maatschappelijke positie van de protagonist en wordt nergens slaapverwekkend.

Avant l’hiver is de ideale film voor leden uit de hogere middenklasse die op Tweede Kerstdag nog ruimte in de agenda hebben voor een paar uur contemplatie.

Eindoordeel: Haneke light. Drie op een nagelaten cassettebandje bezongen klaprozen (3/5).

* Titel van dit deel-blogje:  ‘Tu m’as fait peur,’ roept Lucie, de vrouw van de protagonist, als ze aan het werk is in de tuin en haar man, Paul, plotseling achter haar staat. De opmerking verraadt hoe de twee in korte tijd – doordat er een andere vrouw in het leven van de chirurg is gekomen – van elkaar zijn vervreemd.

Arno Camenisch. De laatste. Een handjevol bergdorpelingen brengt de avond door aan de stamtafel. Roddelen. Slap ouwehoeren. Zuipen. De mens op z’n laagst, zou je zeggen. Maar Camenisch slaagt erin stront in goud te veranderen, uit duisternis licht te scheppen.

De laatste is het grappigste, minst ambivalente, meest kluchtige deel uit de Sez Ner-trilogie. Het is een boekje met personages die elkaar sterke verhalen vertellen – een uitgeschreven aflevering uit een comedy serie, meer lijkt het aanvankelijk niet. Al vallen er in de verhalen die de stamgasten elkaar vertellen meer doden dan in een Shakespeare-tragedie.

De laatste is onmiskenbaar opgezet als een situation comedy (sitcom). Camenisch biedt, via zijn personages, anekdotes, one liners, grappige voorvallen (afbrekende deurklink) en running gags als een dove die de oorhoorn alleen bij zijn hoofd houdt als hij zelf spreekt en geschuif met de bierpul van een personage dat niet drinken wil.

Het is de vorm (structuur, taal) die Camenisch’ tekst verheft tot kunst. De laatste is op een onnadrukkelijke manier virtuoos, het is bijvoorbeeld prachtig én betekenisvol hoe in één zin soms meerdere personages het woord nemen – op die manier toont Camenisch hoe een groep mensen kan veranderen in één pratend wezen.

In het vorige Sez Ner-deeltje was de mooiste woordspeling Helioktober, kindertaal voor helikopter, m.b.t. De laatste twijfel ik tussen grootmoeders ‘splagetti’, voor spaghetti, en – uit de mond van Luis uit Schlans –  ‘Kanalles’, als naam voor een onuitstaanbare ‘kletsmajoor’.

Mijn favoriete Sez Ner-personage, Luis uit Schlans, die in Sez Ner 2 nog een hert van 180 kilo in de achterbak van z’n Subaru had liggen, zit ook aan de stamtafel van Helvetia. Op de linkermouw van zijn blauwe ski-jack een steenbok. Ook in De laatste doet hij weer hilarische Asterix & Obelix achtige uitspraken:

‘Als iemand ervan langs wil hebben moet hij het maar zeggen, zegt Luis, ik heb er al heel wat de oren gewassen, vroeger sloeg ik zowat elke avond iemand in elkaar.’ (DL, p.25).

en

‘Niemand moet mij ooit weer in een vliegtuig proberen te stoppen, zegt Luis, het lijkt wel of je in een potlood zit, en wanneer je van louter verveling een Rössli opsteekt, word je in het Engels uitgekafferd, zodat je hun neuzen wel moet breken.’ (Ibid;p.41).

Net als in de vorige SN-delen doen alle geweld en destructie weer vooral aan slapstick en kinderstripboeken denken.

Dat ‘vliegtuig’ als ‘potlood’ vind ik wel een verbluffend sterk beeld trouwens. Luis is de echte dichter uit de Sez Ner-trilogie.

Door het lezen van SN-3 krijgen de personages en voorvallen uit de deeltjes 2 en 3 meer context. Daardoor heb je zin om na deel 3 meteen weer in deel 1 te beginnen. En dat terwijl je De duimsprong al hebt klaargelegd.

Nu speciaal voor iedereen die vroeger ook zoveel mogelijk biefstukken en eieren at in de week nadat ie op televisie naar een uitzending van De Sterkste Man/Vrouw van de Wereld had gekeken (vrachtwagentrekken, boomstamslingeren):

‘Ja vroeger waren er in de dorpen nog supermensen, van die krachtpatsers als Chasperun, ferms sco tschlun, kracht voor vijf, zegt tante. Ja ja, die was sterk, zegt Luis, haast zo sterk als ik, geef dan nog maar een Quintin. Als het nou nog eens zou sneeuwen, zegt Silvia. We wilden een keer de maaimachine, die oude Aebi van Giachen, een maaimachine zo groot als een Tschinquetschento, Fiat 500, en zo zwaar als drie koeien, op de Unimoc laden, zegt Otto, maar buca raschieni, onmogelijk, met zijn vieren hebben we het geprobeerd en geprobeerd, ik zeg jullie, niet eens met hulp van de duivel hadden we dat monster kunnen optillen en laden. Toen kwam Chasperun vanuit het bos de straat in. Hij had zijn groene hemd aan, altijd doornat van het zweet, de bovenste hemdknopen open en de hemdsmouwen opgestroopt, hij hield zijn hoofd scheef als hij liep en zijn mond hing open. Hij bleef staan en zei, weg daar, aan de kant, dat doe ik alleen, en hij heeft de Aebi opgepakt en hupsakee op de Unimoc getild. Dat was meer een beest dan een mens, zegt Silvia.’ (DL, p.22/23).

Soundtrack: De stokers – harder, sneller*.

Tirade – formidable.

Volgende week: Tirade 450 op Festival Writers Unlimited. En meer.

Lees ook: Sez Ner I en Sez Ner II.

Alle citaten hierboven komen uit De laatste (De Weekblad Pers Groep, 2013)/Ustrinkata (2012). Vertaling: Miek Zwamborn.

Bonus: Miek Zwamborn laat weten dat in het jongste nummer van Kluger Hans een vertaald fragment uit Camenisch nieuwe boek Fred und Franz staat. Ik heb het nog niet gezien of gelezen, dat fragment, maar het is vast de moeite waard.

Noot

*Noot voor minder geoefende lezers: de tekst van de soundtrack waarnaar hierboven wordt gelinkt gaarne betrekken op (de personages uit) het boekje dat in deze blog wordt besproken. En dus niet op de persoon van uw puntgave, onberispelijke, evenwichtige, kerngezonde, beeldschone, begaafde, onwaarschijnlijk geestige, superlieve maandagse blogger. Dank.

Behalve steeds meer geld willen vergaren bestaat er natuurlijk een neiging tot geld uitgeven, denk aan shopverslaving en impulsaankopen. Een week lang rijst met pindasaus omdat je veel te veel boeken hebt gekocht, ook al weet je dat je ze niet eens allemaal kunt gaan lezen. Maar we laten het geld vooral rollen als er iets anders op het spel staat, namelijk présence, status en het bureneffect. Dat zien we in de donkere dagen voor kerst.

Op het moment valt er nauwelijks te ontkomen aan de 3FM-inzamelingsactie Serious Request. Er zitten drie dj’s zonder eten in een glazen huis, terwijl ze de hele dag op radio en tv zijn om geld op te halen voor het terugdringen van diarree in derdewereldlanden. Het is de tiende keer dat deze actie gehouden wordt, en elk jaar is het opgehaalde bedrag weer hoger dan daarvoor. Vorig jaar was dat 12,3 miljoen euro. Dat is veel geld, maar ik weet zeker dat ze er dit jaar dik overheen gaan, want men houdt wel van een wedstrijdje spenden – zelfs als het om liefdadigheid gaat.

Blijkbaar is dat een vastgeroest idee, dat het achteloos elke keer méér moet wezen. Het helpt dat de Nederlandse economie sinds kort voorzichtige positieve signalen geeft, waardoor Ruttes oproep om ‘uitgaven niet langer uit te stellen’ nu zijn beslag lijkt te krijgen: de portemonnee gaat iets makkelijker open. De belangrijkste reden is echter dat elke geschonken euro ook een kleine investering in jezelf is. Dan kan je nog eens zeggen dat je 20 euro hebt opgehaald door verkleed als Dixi-wc rondjes door de regen te rennen, goed hè? Of breder getrokken: kunnen ‘we’ zeggen dat het wéér meer was dan vorig jaar!

Geld gaat gepaard met kortstondige geluksmomenten, ongeacht of het nu om het uitgeven of vergaren van geld gaat, zolang het maar vrijwillig is. Of het nu een paar centen voor het goede doel zijn, extra spaargeld of een nieuw stel krokodillenleren cowboylaarzen, ik kan daar eventjes heel blij mee zijn, maar het maakt mij over het geheel genomen niet gelukkiger dan ik al was. Het complexe geluksgevoel door geld duurt maar kort en werkt vast verslavend, voor je het weet ben je net zo afhankelijk als Aleksej in De speler van Dostojevski.

Er zit per definitie een ranzige en egocentrische bijsmaak aan geld, maar daar hoeven we geen probleem van te maken want dat wisten we al lang. Who cares? Na de kerst zwijgen we er gewoon heel chique weer een jaar lang over, dat hoop ik tenminste.

voortdurend behoefte hebben aan naaldbomen. ja, je kunt zo’n ding nu dus gewoon in huis halen, hoor je jezelf denken.

door de straten lopen en heel hard de herdertjes lagen bij nachten zingen. je vertraagt je pas zodat het moment langer duurt.

dingen raken verzeild in een vallende beweging: zwaartekracht als ook op de tijd van toepassing. als je je eenmaal inlaat met iemand, kun je vervolgens niet meer ieder moment uitstappen – al zou je het willen.

ik ben zo niet-talig de laatste dagen. maar ik kan tekenen. maar ik kan muziek maken. maar ik kan een film kijken. tevreden zijn. is het al liefde?

ook bedacht ik mij dat het belangrijk is dat ik mij niet langer laat remmen in mijn liefde voor mensen. ik wil eten voor hen koken? ik moet mijn schroom opzij zetten en het doen. ik wil een duur kado geven? ik hoef geen reden te hebben. ik vind iemand lief en mooi? ik mag het zeggen. ik wil honderd keer haar lievelingssnoep kopen? kom op ik doe het als ik het wil.

in een tijdschrift lees ik dat je niet kunt dromen als je niet langer dan tien minuten slaapt. ik slaap drie minuten. ik droom over mijn zus.

op een ochtend koopt mijn moeder bloemen voor me op de markt en zegt: dit is hoe je weet dat je volwassen bent geworden – je begint je leven met bloemen te decoreren. ik vraag me af of ze bedoelt dat ik op een dag geen verhalen meer nodig zal hebben daartoe.

het laatste wat je hoort voor je wakkerwordt: ben jij een schildpad, en zo ja, mag ik je houden?

mijn onvermogen om met mensen te communiceren de laatste tijd komt voort uit het feit dat ik bang ben dat ik niet op zal kunnen houden met praten

keer op keer eugenio montale lezen om je gedachten langzamer te laten gaan: dat wat we niet zijn, dat wat wij niet willen…

een minuut lang alleen het woord ‘muffin’ in je hoofd hebben

willen dat taal klinkt en klakkend is, een klokkenspel
kon ieder woord maar een onomatopee zijn
wat we schrijven als dat wat we zeggen
1:1
zoals dat is
één tegen één