Mijn vriendin was een paar maanden lang in de ban van Tender is the Night van F. Scott Fitzgerald, en ze vond dat ik het ook maar moest lezen. Daar had ik aanvankelijk niet zoveel zin in. Hemingway beschreef Fitzgerald in A Moveable Feast als een aansteller die niet tegen alcohol kon. Bovendien is een van mijn beste vrienden een fervent Fitzgerald-hater, wat me in een lastige positie bracht. Mijn vriendin vindt Fitzgerald geweldig en een goede vriend vindt het zo’n beetje de ergste vorm van sentimentele kitsch. Het lezen van Tender is the Night stelde ik nog even uit om niet in een loyaliteitsconflict terecht te komen.
Een paar weken geleden vroeg ik die vriend waarom hij Fitzgerald eigenlijk zo haatte. De Amerikaanse uitgeverij Modern Library stelde een lijst van 100 beste Engelstalige romans uit de twintigste eeuw samen, en zette The Great Gatsby op twee, achter Ulysses en vlak voor A Portrait of the Artist as a Young Man.
We zaten in een café en hij citeerde uit het hoofd de laatste zin van The Great Gatsby: ‘So we beat on, boats against the current, borne back ceaselessly into the past.’
‘Oh jezus,’ zei ik.
‘Ja.’
Wat me ook niet lekker zat, was dat deze zelfde jongen die tegenover me zat mij eens vergeleken had met Fitzgerald, en wel vanwege het manco dat Hemingway aanstipte: diens gebrekkige weerstand tegen alcohol.
Toch begon ik afgelopen weekend in Tender is the Night te lezen. Of liever gezegd: in Teder is de nacht, want volgens mijn vriendin was het Engels in het boek enigszins lastig. Dat wil zeggen: voor mij. Zelf had ze er geen moeite mee.
Via Marktplaats kocht ik een Nederlandse vertaling uit 1969. De verkoper vond het nodig om mij het boek opengeklapt toe te sturen. Boekenverbranding is erg maar ook voor boekenverkrachting moet je een zekere PVV-achtige lompheid bezitten.
Ik begon in mijn uit elkaar vallende exemplaar.
Al in de eerste pagina’s kwam ik enkele alinea’s tegen die ik, ook na een paar keer herlezen, niet kon begrijpen. Ik pakte het Engelse origineel erbij, in de hoop dat het in de woorden van Fitzgerald zelf duidelijker zou worden. Tot mijn verbazing sloeg ik een heel ander boek open. Tender is the Night begint zo: ‘On the pleasant shore of the French Riveira, about half way between Marseilles and the Italian border, stands a large, proud, rose-colored hotel.’
En Teder is de nacht: ‘In het voorjaar van 1917, toen dr. Richard Diver voor het eerst in Zürich kwam, was hij zesentwintig jaar oud; dat is een mooie leeftijd voor een man, het eigenlijke hoogtepunt van zijn vrijgezellenbestaan.’
Nader onderzoek leerde dat er in 1951 een herziene editie van dit boek uit 1934 was verschenen. Aanvankelijk begon de roman met een beschrijving van het echtpaar Dick en Nicole Diver, vanuit de ogen van de zeventienjarige actrice Rosemary. Na honderd pagina’s volgde een lange flashback waaruit bleek hoe Dick en Nicole elkaar hadden leren kennen, namelijk in een psychiatrische kliniek in Zwitserland waar zij was opgenomen.
Op deze lange flashback later in het verhaal had Fitzgerald veel kritiek gekregen. En naderhand heeft hij aantekeningen gemaakt voor een reorganisatie van zijn boek, zodat de roman chronologisch werd en begon bij de ontmoeting tussen Nicole en Dick.
Ondertussen is het begin van de oorsprónkelijke versie van Tender is the Night veel beter. Bijzonder scherpzinnig worden de sociale verhoudingen binnen een groep (voornamelijk) Amerikanen in Zuid-Frankrijk weergegeven. Bovendien was het de bedoeling van Fitzgerald om in het begin een schijnbaar gelukkig echtpaar neer te zetten, wier feesten aan de Riviera het drukst bezocht werden. Terwijl in de loop van het boek de schaduwzijde van hun relatie steeds duidelijker wordt. Het is daarom veel krachtiger om te beginnen met de wereld van de schijn in plaats van de lezer meteen duidelijk te maken dat Nicole uit het gesticht kwam.
Dat vond men bij Penguin ook, want op een gegeven moment is men weer de oorspronkelijke versie gaan uitgeven.
Op de achterkant van mijn Marktplaatsexemplaar staat een citaat van Hemingway: ‘Gek genoeg wordt Teder is de nacht achteraf gezien hoe langer hoe beter.’ Toen het boek uitkwam, was hij er niet enthousiast over. In Hemingway & Fitzgerald. A dangerous friendship staat een brief van die eerste aan hun gemeenschappelijke redacteur Maxwell Perkins, van 30 april 1934, over het boek: ‘In spite of marvellous places there is something wrong with it and, as a writer, this is what I believe is wrong.’ Waarna een lange verhandeling volgde.
Ondertussen was Fitzgerald in gespannen afwachting van Hemingway’s oordeel: ‘Did you like the book? For God’s sake drop me a line and tell me one way or another. You can’t hurt my feelings.’ Dat bleek wel te kunnen. Hemingway stuurde een brief met zijn kritiek van Key West naar Baltimore, en Fitzgerald was, volgens de bezorger van de brieven, ‘clearly hurt’.
