(De wereld in stukken 20)

Het is een omweg, maar doordat ik steeds bot vang wanneer ik een eiland opzoek in een van Boudewijn Büchs vier eilandboeken, realiseer ik me eens temeer hoe enorm de hoeveelheid eilanden eigenlijk is. (samen hebben ze 23 pagina’s eilandenregister.) Graag wil ik de lof zingen van deze vreemde reeks publicaties van een wonderlijk gepreoccupeerd heerschap, dat pedant is en toch ergens je sympathie wint: Büch. In het derde deel maakt hij dan wel drie referenties aan South-Georgia, hier op de kaart.

Büch springt lekker eigengereid en nuffig van schots naar schots, van boek naar studie in deze deeltjes, zich als nesofiel – eilandofiel – niet ontziend in wat je allemaal wel niet moet lezen.

‘Reeds in een vroeg stadium heb ik geleerd dat nesofilie dient uit te waaieren naar de meest bizarre reisverslagen, naar verborgen voetnoten en gortdroge verhandelingen.’ Om te melden dat hij in een geografisch traktaat iets over de St Peter and Paul Rocks las en dat dat traktaat verder over de Shackleton-Rowett Expedition ging (1921-1922). Hij schrijft dan dat dat de Shackleton is die stierf in 1922 en begraven werd op dat eiland, South-Georgia. In zijn vermaarde boek South beschrijft Shackleton zijn aandeel in de gouden jaren van de Zuidpool ontdekkingsreizen. In de expeditie van 1914-1917 raakt zijn schip de Endurance vast in het pakijs, wordt door de krachten van het kruiend ijs vermorzeld en de bemanning moet met een sloep eerst naar Elephant Island, eveneens op deze kaart en vervolgens een ongelofelijke reis maken naar South-Georgia. Een van de vermaardste lange zeetochten per open sloep ooit. In South beschrijft Shackleton het verlies van het schip Endurance.

‘Hurley had ondertussen zijn cinematograaf-camera opgetuigd en maakte foto’s van de Endurance in haar doodsstrijd. Terwijl hij zo bezig was, brak het ijs, dat tegen het staande want en de voor-, hoofd- en bezaanmast duwde, het want. De voortop en de bramsteng kwamen met een vaart naar beneden en hingen in wrakstukken aan de voormast, met de ra verticaal. De hoofdmast volgde onmiddellijk en brak ongeveer 3 meter boven het hoofddek af. Het kraaiennest viel binnen 3 meter van waar Hurley stond terwijl hij aan de hendel van zijn camera draaide, maar hij stopte het apparaat niet en zorgde zo voor een unieke, zij het trieste, foto.

De kledingkwestie was snel opgelost. Slaapzakken waren ook noodzakelijk. We hadden achttien bontslaapzakken en daarom moesten we tien van de Jaeger-wollen slaapzakken meenemen om de achtentwintig mannen van het gezelschap te voorzien. De wollen slaapzakken waren lichter en minder warm dan de rendierslaapzakken, en dus mocht elke man die er een kreeg ook een rendiervel om op te liggen. Het leek eerlijk om de bontslaapzakken te verdelen door lootjes te trekken, maar sommigen van ons, oudere mannen, deden niet mee aan de loterij. We vonden dat we het net zo goed konden doen met de Jaegers als met het bont. De kleding werd snel verdeeld, en toen keerden we een van de boten op zijn kant en schraagden hem met twee gebroken riemen om een ​​luwte te maken voor de kombuis. De kok zette de blubberkachel aan en even later, toen ik om de hoek van de kachel zat, hoorde ik een man zeggen: “Kok, mijn thee graag sterk.” Een ander viel in: “Kok, doe de mijne maar slap.” Het was goed om te weten dat ze deze onbezorgdheid konden tonen, maar ik meende dat de tijd rijp was om te melden dat de thee voor alle mannen hetzelfde zou zijn en dat we blij zouden zijn als we twee maanden later überhaupt nog thee zouden kunnen drinken. Het kwam toen bij me op dat het incident van psychologisch belang was. Hier waren mannen wier verblijf verpletterd was, in een kamp dat op instabiele ijsschotsen stond, schijnbaar ver verwijderd van enige kans op veiligheid, rustig bezig met de details van het bestaan ​​en hun aandacht schenkend aan kleinigheden zoals hoe je je thee het liefst dronk.’

Ze zullen eindigen op South Georgia, zoals Shackleton een paar jaar later echt zal eindigen op dat eiland. Een hartaanval, de dokter had nog tijd hem te zeggen dat ‘ie minder zou moeten drinken: ‘You are always wanting me to give up things, what is it I ought to give up?’ ‘Chiefly alcohol, Boss’, antwoordde dokter Macklin. Meer thee, slap of sterk zou misschien een idee zijn geweest.

Er staat een gedenkteken in Grytviken op South Georgia waar de gure winden omheen blazen.

Lezen:

Over de andere Zuidpool expedities, kaart 12
Sir Ernest Shackleton South. The story of Shackleton’s 1914-1917 Expedition
Boudewijn Büch Het ijspaleis. Eilanden, derde deel

Hier naar kaart 21

Ze zeggen dat het niet uitmaakt hoeveel kinderen je hebt; dat ouderliefde niet opraakt of verdunt.

Als dat klopt dan is liefde het enige in het ons bekende universum dat boven de natuurkundige wet van behoud van energie staat. Die wet stelt dat de totale hoeveelheid energie in een systeem constant blijft – energie kan niet worden gecreëerd of vernietigd, maar alleen worden omgezet van de ene in de andere vorm.

Volgens de wet moet aanvullende liefde voor elk nieuw kind dus elders in het systeem onttrokken worden, of uit iets anders in liefde worden omgezet. Is dat niet het geval, dan komt die extra liefde van buiten, want de wet van behoud van energie gaat uit van een gesloten systeem.

Omdat Nadim (11) op kamp is bij de Waddenzee, ben ik nu elke middag alleen met Ada (6) onderweg. Na school neem ik haar mee op mijn boodschappenrondje, waarbij ze honderduit kletst met slagers, groentemannen, bekenden die we tegenkomen onderweg. We delen een Fernandes en eten kibbeling bij de vishandel van Mo. Als ik moet werken in De Druif neem ik haar mee, en loopt ze met een dienblad viltjes rond te brengen.

Ik denk veel aan toen Nadim haar leeftijd had en ik hém meenam door de hele stad. Hij zat dan op het zitje op mijn stang, Otis de Hond in een melkkrat voorop. We hadden vaste dagen voor de dingen: saoto bij Marlon op maandag, de Wijnwinkel op dinsdag, Artis op donderdag, vis bij Schilder op de vrijdagochtend, groenten bij Theo op de zaterdagse Lindengracht – altijd was er dan zo’n grote stroopwafel voor mijn jongen bij de kraam van Emre.

Bekijk ik ze apart, mijn kinderen, dan geloof ik oprecht dat ik evenveel van ze houd. En dat terwijl ze heel verschillend zijn: Naadje is gevoelig, op het neurotische af bedachtzaam, een gedreven puzzelaar. Aad is een sloopkogel van een minivrouw, kartonknutselaar en podiumbeest.

Ben ik met hen samen, dan ervaar ik mijn vaderliefde absoluut als verdeeld – ze krijgen op die momenten ieder maar de helft. Ik weet dan ook zeker dat een derde kind op uitstapjes eenderde van mijn liefde voelen zou.

Zo bezien is het niet gek te denken dat enig kinderen een beter leven hebben, maar dat weet ik niet zo net. Ik ben zelf enig kind, hoefde de liefde van mijn ouders met niemand behalve onze huisdieren te delen, en dat bereidt een mens niet heel goed op het leven voor.

Mijn ideale vorm van aandacht is er één waarbij men zich sterk van mijn bestaan bewust is, maar ik nooit het brandpunt van de aandacht ben. Vertaal ik dit gegeven naar het werk dat ik het langst gedaan heb dan wordt duidelijk hoe goed dat werk bij me past: in de bediening stond ik centraal in alle drukte zonder dat iemand écht met me bezig was. Hoewel ik als schrijver zichtbaar kan worden door mijn werk, zal een échte sterrenstatus daarbij uitblijven.

In relaties wil ik nooit het brandpunt van je aandacht zijn, maar zie je me in alle drukte even minder staan, dan maak ik me eigenlijk al klaar om op te stappen.

Neem (als dat je gegeven is) twee kinderen, zodat ze leren dat de intensiteit van een liefde kan variëren – dat er een vaste hoeveelheid van is die nu en dan gedeeld moet worden – maar dat liefde binnen een gesloten systeem altijd behouden blijft.

(De wereld in stukken 19)

Twee aan elkaar grenzende en buitengemeen fascinerende landen op deze kaart: Suriname en Brazilië. In Suriname kwam ik een man tegen die gespecialiseerd was in slangen. Hij woonde in de jungle en de wereld van deze reptielen was alles voor hem. Er is waarschijnlijk geen kaart in deze reeks van 48 waar meer oerwoud op staat. Waarom doen we in Nederland niet iets meer ons best om ons kwade verleden op te poetsen door te helpen wat we kunnen die waardevolle wereld die een groot deel van Suriname overdekt te behoeden: het bos?

Een vies verhaal

Nooit leerden ze de mensen
in zichzelf te geloven,
groot bos,
groot land.

Ze gaven het volk
geen geloof in hun land,
noch hielp men ze om
iets eigens te doen.

Suriname, mijn grond,
ik zie je met je groen,
de vette klei,
de lianen
die zich slingeren
met hun bloemen, hun vreugden,
hun zon, hun ochtenden
van gezond leven!

Nooit leerden ze de mensen
in zichzelf te geloven,
groot bos,
groot land.

Suriname,
jij bent immers ons leven!
Voorwaar, mijn land,
hoe ver mijn blik ook moge dwalen!
Ons land met onze bossen, voorwaar!

Michaël Slory

Een olifant in de kamer, dat lijkt me de jungle in Suriname te zijn. We hebben het er niet over. Het is een waanzinnig beperkende factor in de zin van mobiliteit. Feitelijk is een goed deel van bewoond Suriname aan de noordzijde te vinden, rond Paramaribo, en dus de kuststreek. De Nederlanders hebben tijdens hun verblijf het bos vooral bestreden. Nu er steeds minder van is en er dus meer redenen zijn om het bos te koesteren, schuilt er misschien een deel van de toekomst van deze landen in het bos. Maar in de landelijke politiek in Suriname gaat het er evenmin veel over. Suriname heeft te veel economische problemen om aan behoud te denken. 80% van het land is feitelijk onbegaanbaar omdat er weinig en slechte wegen zijn, omdat er illegaal goud gewonnen wordt, hardhout gekapt, gestroopt en omdat delen in het zuiden betwist gebied zijn. Het Wilde Zuiden.

Bij oppervlakkige beschouwing lijkt er weinig oriëntatie van Surinamers op Brazilië te zijn. Te ver weg, denk ik, in alle mogelijke opzichten. Een grens die waarschijnlijk de meeste Surinamers nooit gezien hebben, laat staan gepasseerd. Waarom zou je? Het is een grens tussen bos en bos. Hoe zou die eruitzien? Deze grens wordt vooral door dieren geslecht en ik. Mondiaal van intens belang, voor de twee regeringen minder interessant buitengebied. Naast steeds minder inheemsen wonen hier relatief vrij veel geldmakers voor wie het bos een wingewest is. Maar die landen delen daar een op mondiaal niveau steeds bijzonder wordend landschap. Dat toeristisch, ecologisch en economisch belang heeft. Er zou een natiestaat overstijgende bosregering moeten zijn.

Op de centrale markt in Paramaribo kun je een interessant soort souvenirs kopen. En aan souvenirs kun je aflezen wat localen denken dat toeristen boeit. De verkoopster vertelde van heel veel dingen, versierde kalebas, bekers van bitterwortel, veren van gevogelte op welke wijze ze ontsnappende slaven, de Marrons van nut waren in het bos. In het nabije bos waren de vrije marrons de slavenhouders vele stappen voor in hun kennis van het woud, dieper in het woud was de kennis van inheemsen natuurlijk nog weer veel groter. Overal in Zuid en Midden-Amerika hebben de inheemsen het moeilijk iets te behouden van wat vele nieuwkomers hen afpakten.

Er kan nog steeds ontsnapt worden naar het bos. Goed bosbeheer zal het land vooruit helpen. Het lijkt me welbegrepen eigenbelang om aan Suriname te vragen hoe Nederland daarmee zou kunnen helpen.

Lezen Suriname:

Anton de Kom Wij slaven van Suriname (en een blog erover.)
Prakseri, Tirade met Surinaamse verhalen, 2022
Bea Vianen Strafhok
Albert Helman Het eind van de kaart

Kevin Headley over de inheemse Surinamers

Brazilië

Over de inheemse wereld: Claude Levi-Strauss Het trieste der tropen

August Willemsen Braziliaanse brieven
João Guimarães Rosa Diepe wildernis, de wegen
Carlos Drummond de Andrade Gedichten

Naar kaart 20

De Inheemsen, de oorspronkelijke bewoners van Suriname, hebben nog steeds te verduren als het gaat om het verwerven van een plek, letterlijk, in de multiculturele samenleving van het land. De groep is onder meer nog steeds bezig met de strijd voor hun grondenrechten, die politieke partijen gebruiken als een speelbal bij de verkiezingen in hun land om hun stemmen te winnen. De uitgifte van grond voor mijnbouw en houtkap in Inheemse grondgebieden werd als aanleiding gezien van de excessen op 2 mei in Pikin Saron. Daarbij vonden twee Inheemsen de dood. Er was weer aandacht voor deze achtergestelde groep en hun strijd voor hun grondenrechten. Helaas met de slechte participatie van enkele parlementariërs werd de vergadering over de Wet collectieve rechten van inheemsen en tribale volken weer uitgesteld en een duidelijk signaal gegeven wat de prioriteiten zijn van de regering. Ook uitspraken van personen uit de Surinaamse samenleving dat de Inheemsen de achtergestelde situatie waarin zij zich bevinden zelf hebben gezocht en hen zelf niet serieus nemen, wijzen op de onwetendheid die er is over het verleden van deze groep. 

Vele namen van plekken in Suriname hebben hun oorsprong in de Inheemse samenleving. Suriname verwijst naar de Inheemse stam Surinen. Net als de naam van de hoofdstad Paramaribo en hotel Torarica, die van Inheemse komaf zijn. Hoewel de Inheemsen prominent op het wapen van Suriname staan, zijn ze verder vrij onzichtbaar in de Surinaamse samenleving. 

Documentatie over het verleden van de Inheemsen is net als over het verleden van Suriname eurocentrisch geschreven. Er waren daardoor ook stereotiepe beschrijvingen gedaan die ver van de waarheid lagen. De Inheemsen werden namelijk als lui getypeerd in boeken die over hen zijn geschreven omdat ooit eens een Europeaan in een dorp vaak de mannen overdag in hun hangmatten zag slapen en de conclusie trok dat de mannen veel sliepen en weinig anders deden. Dit terwijl de mannen vaak in de avond op jacht gaan tot de volgende ochtend en daardoor overdag uitrusten. Ook werden de Inheemsen als zwak gezien omdat zij zich snel door de Europeanen lieten overrompelen. De Inheemsen waren het eerste volk dat de Europeanen tot slaaf maakten. Ze hebben aan de andere kant ook veel strijd geleverd waarvan de Rode Oorlog, een oorlog die elf jaar duurde, een bekende is. Dit geweld was ook een aanleiding dat de Europeanen besloten Afrikanen te laten halen om als slaven te werken in Suriname. Dit kwam ook naar voren in het boek Wij slaven van Suriname van Anton de Kom en bij een presentatie van Hermine Harman over de geschiedenis van de Inheemsen. Na veel strijd en uitroeiing besloten zij dieper het bos in te gaan voor bescherming tegen de Europeanen en rust. Ze vingen daar ook de Marrons op die later van de plantages vluchtten. Jammer dat premier Rutte bij zijn excuses van 9 december 2022 niet de Inheemsen heeft gekend en genoemd.

Op zesjarige leeftijd werd ik getrakteerd op het boek Kainema de wreker en de menseneters van Thea Doelwijt waarin de Inheemsen centraal stonden. Er staan mooie illustraties in het boek van de bekende kunstenaar Paul Woei. Het boek gaat over de wraakneming van de krijger Kainema op de menseneters die zijn vader vermoord hebben. In het boek neem je ook een kijkje hoe de Inheemsen leefden en ook hoe hun mythische wereld eruit ziet. Doelwijt raakte geïnspireerd door het boek ‘De menschetende Aanbidders der Zonneslang’ van de gebroeders Penard. 

Voordat Okojo een besluit had kunnen nemen of hij te voorschijn zou komen of niet, had een groepje mannen zijn vader omsingeld en zag hij een knots door de lucht suizen. 

‘Niet doen!’ wilde Okojo schreeuwen, maar hij kon zijn lippen niet van elkaar krijgen. Hij wilde zijn ogen dichtdoen om niet te zien wat er verder zou gebeuren, maar het was alsof hij moest kijken, opdat hij dit alles nooit meer zou vergeten. Dit waren de verschrikkelijke menseneters, wist Okojo, terwijl de verhalen van zijn oma door zijn hoofd flitsen.

De wrede Indianen hingen het hoofd van zijn vader aan een tak van een boom, en begonnen daarna aan de voorbereidingen voor hun afschuwelijke maaltijd.

Passage Kainema de wreker en de menseneters, eerste druk 1977, pagina 13

De gebroeders Penard schreven in 1907 met eerbied over de geschiedenis en folklore van de oorspronkelijke inwoners van Suriname, iets wat tot dan toe ongebruikelijk was, geeft oprichter en eigenaar van Buku Bibliotheca Surinamica Carl Haarnack in zijn blog over de broers Frederik Paul Penard (1876-1909) en Arthur Philip Penard (1880-1932) die over de Inheemsen van Suriname hebben geschreven.

Vele schrijvers hebben daarna door de jaren heen ook over de Inheemse verhalen geschreven. Gerrit Barron, Kamla en de Vergulde man, Deryck Ferrier met In de ban van de bosgeest: Ontmoetingen met Panaike en Raoul de Jong met Jaguarman. Rode draad van de vele verhalen is de band die de Inheemsen hadden en helaas nu in mindere mate met de natuur. Deze werd onder meer door de kerk danig verstoord. De Inheemse stammen moesten zich namelijk massaal bekeren tot het rooms-katholiek en verloren velen de band met de natuur. Ook zijn er weinig sjamanen over.

De Inheemse volken blijven vooralsnog strijden voor erkenning van hun grondenrechten door de overheid. Zij hebben vele beproevingen moeten doorstaan en hoewel ze nog niet bereikt hebben wat ze nastreven en in aantallen zijn geslonken, zijn ze er nog. 

‘Het waren mooie dagen, als ik ze had gezien,’ zei ik tegen Eef toen ze me in de namiddag belde om te vragen hoe het met me ging, omdat we elkaar al een tijdje niet meer hadden gesproken. Na een korte stilte meldde ze dat ze over een kwartier voor mijn deur zou staan om me naar buiten te sleuren. En dat ze verwachtte dat ik tegen die tijd onder de douche had gestaan, mijn tanden had gepoetst en was aangekleed.

De bel ging toen ik mijn tandenborstel nog in mijn mond had. We stapten in haar auto en reden naar de Soesterduinen. Daar omvatte de benauwde lucht onze lijven als een grote, klamme hand en brandde de zon door onze zonnebrillen heen. Nadat we een kwartier door het zand hadden geploeterd, stopten we bij een grote boom die koele schaduw op ons wierp.

Eef toverde een kleedje en twee blikjes bier uit haar rugtas, legde het kleedje op de grond voor de boom en wierp me een van de blikjes bier toe. Ik zakte door mijn knieën en leunde met mijn rug tegen de boom. Eef ging tegenover me zitten op het randje van het kleedje, in kleermakerszit.

‘Ze zijn wel lauw, denk ik,’ mompelde ze terwijl ze het lipje van het blikje opentrok en een slok nam. ‘Ja, lauw. Maar het is bier.’

Ik knikte instemmend, opende mijn blikje ook en nam een slok.

‘We zijn vergeten te proosten,’ merkte ik op. ‘Je weet wat dat betekent.’ Eef lachte, pulkte wat aan de randen van haar topje en schudde haar hoofd.

‘Wat je niet hebt, kan ook niet slecht zijn.’

‘Heb je nog wel contact met –’ begon ik.

‘Nee. Niks meer,’ zei Eef koeltjes en nam een grote slok. ‘Heb jij nog afgesproken met –’

‘Nee. Niet meer gezien.’ Ik nam ook een grote slok en maakte met mijn voet wat cirkels in het warme zand. ‘Als ik stelletjes zie, word ik boos, maar ik weet niet goed waarom.’

‘Dat heb ik ook een tijdje gehad,’ zei ze.

‘En hoe kwam je daar vanaf?’

‘Ik kijk nu gewoon niet meer,’ lachte ze en schoof haar zonnebril omhoog, als een haarklem. ‘Hoe is het schrijfbestaan?’

‘Mooi,’ loog ik met een routine waar ik zelf van schrok. Ze gooide haar inmiddels lege blikje naar mijn hoofd.

‘Niet tegen me liegen. Dat doe je maar tegen je dates.’

‘Kut. Het is even kut,’ verbeterde ik mezelf. ‘Het schrijven niet, natuurlijk, maar de zorgen. En dat eigenlijk ook niet eens alleen, maar ik kan zo moeilijk met mezelf overweg de laatste tijd. Met de dag. En iedereen zegt dat het beter wordt, maar dat wordt het niet. Later, ja, later, maar nu wil ik mezelf liever oprollen en opbergen in een kast. Maar aan de andere kant zijn er natuurlijk ook mensen die –’

‘Het is gewoon kut dus.’

‘Ja. Maar genoeg over mij. Hoe is het met jou?’ vroeg ik, in een poging om het onderwerp te veranderen.

‘Wat heb je gisteren gedaan?’ ging Eef verder, alsof ze mijn vraag niet had gehoord, al wist ik beter.

‘Gister heb ik koffiegezet,’ gaf ik toe. ‘En moest ik huilen. Zo, ineens. Niet omdat de koffie zo slecht was, dat niet. Omdat ik al drie dagen niet naar buiten was geweest, omdat ik me zo eenzaam voelde terwijl ik dat niet ben, omdat ik niet wist wat ik in vredesnaam met mijn leven aan het doen ben, misschien. Ik weet het niet. Maar ik huilde, en –’

‘Je huilt nooit.’

‘Maar toen wel, dus. En ik was niet eens dronken.’

Eef lachte, kroop dichterbij en ging naast me zitten, tegen de boom. Ze legde haar hoofd op mijn schouder en speelde wat met de manchetten van mijn overhemd. Ik verwachtte dat ze iets zou zeggen, maar ze zei niets. De zon boog al langzaam naar beneden.

We lagen in de stilte die rondom ons hing als een schild tegen de wereld. De dag trok voor onze ogen weg. Toen de zon onder was gegaan en een grijze donkerte over het uitzicht viel, neuriede Eef het liedje van Shaffy dat ik altijd luister als de dag niet meer te tillen lijkt en kroop naar haar tas voor nog wat bier.

‘Dit zijn de laatste twee,’ zuchtte ze en drukte haar lijf weer tegen het mijne. Ik sloeg een arm om haar heen, voelde hoe de wind opstak, zag hoe het briesje het zand verschoof en keek naar het landschap dat schemerend en leeggewaaid voor ons lag.

‘De volgende keer mag jij zeuren,’ zei ik, omdat ik me schaamde voor mijn zware gemoed dat ik zo in haar schoot had geworpen.

‘Dat zien we dan wel weer,’ fluisterde Eef en vouwde haar hand in mijn hand. Met de hand die nog over was dronken we ons bier en zakten weer weg in de stilte.

‘We leven nog,’ zei ze, nadat het bier op was. Ik gaf haar een zoen op haar voorhoofd.

‘Ja, we leven nog,’ zei ik. ‘En tóch zeuren.’  

Mijn eerste weken als barman-reservist zitten er inmiddels op, en hoewel ik me voorgenomen had pas in de krant over mijn baantje bij café De Druif te schrijven, wil ik er toch het een en ander over kwijt.

We moeten allemaal verdienen en wat onze levens kosten loopt misschien uiteen, maar ik kan iedereen aanraden om eens van een afstand naar zijn of haar werkweek te kijken.

Je moet dan even parkeren hoe lang je hebt gewerkt om te komen waar je je nu bevindt of hoe dicht je inmiddels bij je doel gekomen bent. Zie het als een oefening, een kleine dagdroom waar je verder niets mee hoeft. Als jij het helemaal voor het zeggen had, hoe zou je ideale werkweek er dan uitzien? Wat zou er nou echt goed zijn voor je hoofd en hart?

Ik deed die oefening en kwam tot de conclusie dat ik nog steeds elke dag zou schrijven, zou blijven lesgeven in schrijven óók. Daarnaast zou ik iets doen met collega’s, werk dat helemaal beslag op me kon leggen zonder me te belasten in mijn vrije tijd. Een bezigheid die me fysiek uitputte en een uitlaatklep was.

Afgelopen donderdag draaide ik mijn derde dienst in De Druif. Ik heb nog ruzie met de biertaps, waar wijnimporteur Carlo iets van zei, waarop ik antwoordde dat hij niet moest zeiken omdat ik er even vijfentwintig jaar uit was geweest. Daarna vroeg ik me af of dat wel klopte en dat deed het: barman was ik in ’98 voor het laatst.

Tot dusver komt er elke donderdag een man of vijftien voor mij langs, van collega’s uit een grijs verleden tot heel goede vrienden. Afgelopen donderdag zaten Bas en Marisca er het langst. Ze brachten hun fijne mix van interesse en enthousiasme mee, en raakten in gesprek met Jantje, die er toevallig ook was.

Omdat De Druif heel klein is praat iedereen vanzelf met andere bezoekers en dat gaat altijd goed. Maris bestelde bitterballen en daarna alle hapjes van de kleine kaart. Het leven in haar nieuwe woonplaats Olhao (Portugal) biedt veel waarvan ze gelukkig wordt, maar kennelijk geen ossenworst. Ze at zelfs een bar-ei. Bas, die al gegeten had voordat hij aankwam, bestelde een fles Morgon en at uiteindelijk toch mee.

Vroeg op de dag had B met onze kinderen en mijn schoonzus aan de bar gezeten. Daarna kwamen Ivo en Gwena langs met Lou. Roos en Do schoven later aan en tegen sluitingstijd kwam Adriaan nog met dochter Johanna, die net in een naburig restaurant gewerkt had. Zoals veel gasten van De Druif dronken ze fluitjes. Collega Jasper en ik kletsten met hen terwijl we de kassa telden – Adriaan ken ik bijna dertig jaar, Johanna al sinds haar geboorte.

Toen we afgesloten hadden fietste ik naar huis. Ik reed langs Pollux op de Prins Hendrikkade, waar het terras vol lamme mensen stond, en benijdde de barmannen daar niet. Waren dat nu collega’s van me, of telde ik niet mee omdat ik maar één dienst per week heb in De Druif?

Een kwartier later, terwijl ik mijn tanden poetste voor de spiegel in de badkamer, piepte mijn telefoon: een appje van Marisca. Ze had een foto van me gemaakt. Ik keek naar mezelf, naar mijn blije kop, en stopte even met poetsen. Als je wilt weten wie ik ben, zeg ik altijd, dan moet je het mijn vrienden vragen. Dat is natuurlijk een zwaktebod, maar zelf weet ik het echt niet zo goed.

In aanvang was ik bang geweest om terug te keren naar de bar, naar iets van vroeger wat ik als afgesloten had beschouwd, maar nu keek ik naar de foto die mijn vriendin gemaakt had en zag daar iemand die volledig op zijn plek was. Iemand die een goede, bewuste keus gemaakt had en daarbij gedijde.

Misschien leer ik het nog eens, en kom ik na heel veel wegen te zijn ingeslagen tot het leven dat het beste bij me past – dat helemaal het mijne is. Om daar zeker van te zijn, moet ik mijn vrienden kennelijk om een foto vragen.